Namiot: Różnice pomiędzy wersjami

Z Almanach
Linia 163: Linia 163:
Plik:042v.jpeg|Otwarcie turnieju przez młodą kobietę i karła, 1475r. ([[XV]] wiek).
Plik:042v.jpeg|Otwarcie turnieju przez młodą kobietę i karła, 1475r. ([[XV]] wiek).
Plik:Almanach-Gobelin_wojny_trojanskiej-XV.jpeg|Gobelin przedstawiający scenę z wojny trojańskiej, 1475-90r. ([[XV]] wiek)
Plik:Almanach-Gobelin_wojny_trojanskiej-XV.jpeg|Gobelin przedstawiający scenę z wojny trojańskiej, 1475-90r. ([[XV]] wiek)
Plik:Almanach-Legenda_Klelii-XV.jpeg|Legenda Klelii, ok. 1480r. ([[XV]] wiek).
Plik:Gobelin.jpeg|"Ogród miłości z namiotem" (niem. "Liebesgarten mit Zelt"), ([[XV]] wiek).
Plik:Gobelin.jpeg|"Ogród miłości z namiotem" (niem. "Liebesgarten mit Zelt"), ([[XV]] wiek).
Plik:1178010576.jpg|Obóz Przymierza pomiędzy papieżem [[wikipedia:pl:Sykstus_IV|Sykstusem IV]], królem [[wikipedia:pl:Ferdynand_I_Burbon|Ferdynardem I Burbonem]] z Neaoplu i Republiką [[wikipedia:pl:Siena|Sieny]]. 1479r. ([[XV]] wiek).
Plik:1178010576.jpg|Obóz Przymierza pomiędzy papieżem [[wikipedia:pl:Sykstus_IV|Sykstusem IV]], królem [[wikipedia:pl:Ferdynand_I_Burbon|Ferdynardem I Burbonem]] z Neaoplu i Republiką [[wikipedia:pl:Siena|Sieny]]. 1479r. ([[XV]] wiek).

Wersja z 09:37, 28 paź 2017

Information icon4.svg

To jest tylko zalążek artykułu. Jeśli posiadasz wystarczającą wiedzę i materiały źródłowe, pomóż go nam rozwinąć!
Pamiętaj jednak o zasadach edycji artykułów.

Namiot

Namiot, zgodnie z encyklopedyczną definicją, to przenośne schronienie używane przez ludzi. O ile jego współczesna konstrukcja jest dość jednoznacznie identyfikowalna i zgodna z ogólnym wyobrażeniem, o tyle jego historycznie poprawna wersja, może okazać już się odrobinę bardziej zaskakująca.

Odkładając na bok współczesne rozwiązania, aby swobodnie dyskutować o namiotach, trzeba jednoznacznie określić co nas tak naprawdę interesuje. Niewątpliwie, podstawową ich cecha charakterystyczną, jest możliwość wielokrotnego rozkładania (i oczywiście składania). Celowo nie używam tutaj kryterium przenoszalność, gdyż w niektórych wypadkach jest to drugorzędna właściwość (jak w wypadku namiotów mieszkalnych typu jurta, którą transportuje się raz/dwa razy na sezon). Idąc tym tropem, dość szybko będziemy mogli wykluczyć wszelkie konstrukcje jednorazowe - jak szałasy - które często na przedstawieniach występują do społu z namiotami. Za kolejny warunek konieczny, należało by uznać możliwość składania lub zwijania warstwy zewnętrznej namiotu - czyli musi to być forma tkaniny, materiału, skóry lub wojłoku. W ten sposób wykluczymy wszystkie konstrukcje z prefabrykatów.

Budowa namiotu

Ogólna budowa namiotu jest zawsze taka sama i zawiera w sobie stelaż z rozpostartą na nim osłoną.

W najprymitywniejszej formie, stelaż może być kijem lub gałęzią drzewa. Zazwyczaj wtedy, do osłony wykorzystuje się materiał pełniący również inne funkcje (nie będący docelowo częścią namiotu) jak koc, płaszcz, posłanie. Może to być konstrukcja czysto improwizowana w chwili potrzeby.

Wersja pośrednia, może składać się z dedykowanej osłony i improwizowanego, bądź tylko częściowo specjalizowanego stelażu. Czyli różnego rodzaju kije podróżne, liny, odciągi. Taka forma wynika z faktu, że dużo trudniej jest transportować ciężki, nieporęczny stelaż - niż w miarę łatwo przenoszalną osłonę.

Oraz finalnie, jako trzeci rodzaj, występują w pełni dedykowane konstrukcje zarówno stelaża jak i osłony.

Stelaż

Praktycznie zawsze stelaż jest konstrukcją drewniano - linową. Oczywiści mówimy tutaj o namiotach historycznych, współcześnie może to być stal, aluminium, włókno szklane lub węglowe, czy nawet powietrze. Dodatkowo możemy rozróżnić stelaże samodzielnie stojące i te wymagające odciągów. Historycznie na terenie Europy, występowały w zasadzie tylko te drugie (ogólny wyjątek to azjatycka jurta, lub amerykańskie tipi czy skandynawskie lavvu).

Większość namiotów opierała się na pionowych masztach - jednym, lub więcej. Ta prosta konstrukcja, w połączeniu z naciągnięciem płótna i/lub odciągami jest w pełni wystarczająca dla większości konstrukcji. W gwoli wyjaśnienia, śledzie lub kołki napinające osłonę też zaliczamy do ogólnie pojętego olinowania.

Osłona

Jest to materiał, funkcjonalnie, będący główną częścią namiotu. Może zapewniać ochronę przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi jak deszcz, wiatr czy nadmiar słońca. Może ułatwiać ochrona przed owadami, drobnymi zwierzętami czy zapewniać namiastkę prywatności. Nie bez znaczenia, w późniejszym okresie występowania, była wartość reprezentacyjna namiotów. Bogato zdobione malowidłami i haftami płótna, z ażurowymi oknami, dwu warstwowymi ścianami i dywanami na podłodze. Były kolejnym sposobem na ukazanie wszystkim zamożności właściciela.

Jak większość utylitarnych produktów, tak i warstwy zewnętrzne namiotów były konstruowane z materiałów najlepiej nadających się do tego zadania i dostępnych lokalnie. Zrozumienie tego podejścia jest kluczowe do zaakceptowania pewnych, dalej występujących, założeń.

Czyli w rejonach wysokiej produkcji wełny, mamy namioty okrywane wojłokiem czy filcem. Obszary gdzie nie występowała (lub nie była wystarczająco rozwinięta) produkcja płótna, posiłkowały się skórami zwierzęcymi a wszędzie indziej używano różnego rodzaju materiałów z roślin włóknistych lub też samych roślin.

Należy pamiętać, że materiał na osłonę musi również (prócz dostępności) być wystarczająco wytrzymały, by sprostać na prawdę dużym prężeniom powstającym w namiotach. Powinien być całkowicie lub częściowo nie przemakalny, chronić od wiatru i izolować termicznie. Znając te wszystkie kryteria, bardzo wiele surowców po prostu nie nadawało się do produkcji namiotów. W innych wypadkach posiłkowano się np. dokładanymi pasami materiału na szwach, wstawkami ze skóry (pod odciągi, kołki, elementy stelażu), wykonywano konstrukcje dwu warstwowe (wierzchnia wytrzymała jak len, wewnętrzna zdobiona i gruba - poprawiająca izolacje i reprezentacyjna).

Najstarsze zachowane w Europie (choć nie koniecznie Europejskiej proweniencji) zewnętrzne płótna namiotowe, to konstrukcje dopiero z XVI wieku. Wszystkie są wykonane z lnu (warstwa zewnętrzna). Niestety w znaleziskach takich, jak już wspominana łódź z Gokstad, mimo zachowania w nich ubrań, nie zachowały się żadne fragmenty samej tkaniny namiotowej[1].

Historia

Bardzo ciężko jest ustalić kiedy powstały pierwsze namioty. O ile można domniemywać, iż człowiek od bardzo dawna chciał na czas podróży zabezpieczyć się przed warunkami atmosferycznymi lub zwierzętami, o tyle ciężko jest tego dowieść archeologicznie. Głównie ze względu na improwizowany charakter konstrukcji i naturalne materiały. Późniejszy okres, występowania już źródeł pisanych i rysunków (np. IXw. Psałterz utrechcki), pozwala stwierdzić istnienie namiotów w Europie od czasów Rzymskich. Występują w Islandzkich sagach, czy w postaci zadaszenia łodzi pogrzebowej z przed 900 roku, znalezionej niedaleko Oslo (Łódź z Gokstad).

Dla niektórych, namiot był tylko dodatkiem, elementem ułatwiającym podróżowanie. Dla innych stanowił podstawowe wyposażenie domu, de facto był domem. Mowa tutaj, dla przykładu, o wszelkich plemiona koczowniczych zachodniej i centralnej Azji. Najstarsza, znana, pisemna wzmianka o jurtach mieszkalnych pochodzi z Herodota (Grecja, 484-424 p.n.e.). Opisuje on wozy do przewozu jurt, oraz namioty z wojłoku używane przez plemiona Scytów, nomadów żyjących na północy Morza Czarnego.[2]

Zastosowanie

Zapewne wszyscy są świadomi możliwości używania namiotu jako przenośnego schronienia od niepogody (co zresztą zostało już w niniejszym artykule opisane). Należy jeszcze dodać, że jednocześnie może też stanowić przyzwoitą izolacje termiczną (zwłaszcza namioty dwuwarstwowe, bądź z wojłoku).

"Zaślubiny Renaud de Montauban z Klarysą" 1462-70r. (XV wiek)

Czyli w takim wypadku namiot mógł być:

  • Udogodnieniem w czasie podróży. Ale tylko jeśli, nie można było tego problemu rozwiązać inaczej np. za pomocą przydrożnych zajazdów. Było to rozwiązanie raczej rzadko stosowane i przynależne bogatszej grupie społecznej, wymagało sporego zaplecza transportowego, służby, zarządzania itd.. Pomijam w tym wypadku namioty improwizowane - te oczywiście, w potrzebie chwili, mogły być używane częściej.
  • Przenośnym (często jedynym) domem - jak w wypadku stepowych jurt, bądź indiańskich tipi.
  • Sposobem na zwielokrotnienie miejsc noclegowych (średniowieczne turnieje w Europie).
  • Miejscem, gdzie najzamożniejsi, organizowali przyjęcia na łonie natury lub towarzyszyły organizowanym polowaniom.
  • Militarnie, w średniowieczu, ułatwiał obleganie miast - acz dalej przynależał tylko do wyższych warstw społecznych.
  • Po średniowieczu, kiedy rozpoczęło się formowanie wojsk zaciężnych, stawał się również wyposażeniem zwykłych strzelców czy piechoty.
Aleksandreida, 1338-44r. (XIV wiek)

Odrobinę odbiegającym, od powyższych przykładów, sposobem użytkowania namiotów były formy łaźni - namiotów kąpielowych. Z treści towarzyszących przedstawieniom, ciężko wywnioskować, czy miały on praktyczne zastosowanie - jednak pojawiły się kilkukrotnie w poznanych dokumentach.

Z mniej znanych zastosowań namiotów można wymienić namioty intoksykacyjne, czyli miejsca inhalowania się różnymi środkami psychoaktywnymi. Znane na wschodzie Europy i Azji, używane przez wieszczy i szamanów. Mogły być malutkimi konstrukcjami, umożliwiającymi schowanie jedynie głowy, po konstrukcje mieszczące kilka osób.

Klasyfikacja namiotów

Ze względu na budowę

Jest to najczęściej funkcjonujący podział namiotów wśród rekonstruktorów, jest on stosunkowo jednoznaczny i prosty w klasyfikacji. Mamy więc:

  • Namioty dwuspadowe - są to najprostsze namioty, jakie można sobie wyobrazić. Jako jedyne, wraz z tipi, mogą być konstrukcjami improwizowanymi (gdyż mają bardzo prosty stelaż). Powstałe przez rozpostarcie prostokątnej płachty materiału na poprzeczce, która w najbardziej minimalistycznej formie, może być liną rozwieszoną pomiędzy drzewami. Najczęściej spotyka się jednak wersje z dwoma pionowymi masztami z opcjonalna sztywną, poprzeczką (przy jej braku, namiot musi być mocniej naciągnięty wzdłużnie).
    • Anglo-Saxon tzw. Geteld
    • Wikińskie, łodziowe (z ramą A)
    • proste - do podstawowej wersji, można dołożyć pionowe, proste ściany na krótszym boku. Wersja ta była zdecydowanie popularniejsza w późniejszym okresie (po średniowieczu), gdy potrzebne były tanie i funkcjonalne namioty dla wojska. Wejście do namiotu najczęściej znajdowało się na krótkim boku.
    • z absydami - jest to bardziej elegancka forma dostawienia ścian na krótszym boku, gdzie tworzy się je z dowolnej ilości trójkątów (im ich więcej, tym absyda przypomina bardziej pół stożka). Wersja popularna w średniowieczu i z racji budowy, wejście było na dłuższym boku namiotu.
  • Stożki a właściwie ostrosłupy foremne
    • z centralnym masztem - to namioty zbudowany przez zszycie wielu trójkątów razem. Ich podstawową zaletą jest tylko jeden maszt, który stosunkowo łatwo jest pozyskać w naturze (przez to mogą być namiotami częściowo improwizowanymi). Namiot utrzymuję swoją formę, dzięki naprężeniu materiału przez śledzie. Występują praktycznie od bardzo wczesnego średniowiecza, we wszystkich kulturach Europejskich i części morza Śródziemnego.
    • Tipi/lávvu - to namioty stożkowe z bocznym stelażem (wiele żerdzi rozstawionych pod kątem i złączonych razem na szczycie). Występowały za równo w Europie (skandynawskie Lávvu/Kota) czy Amerykańskie Tipi. Do podstawowych zalet można zaliczyć brak centralnego masztu, co umożliwiało zrobienie paleniska i otworu na szczycie namiotu, do odprowadzenia dymu. Konstrukcja nośna opierała się na bocznym stelażu, przez co można było ściany ułożyć z wielu mniejszych kawałków materiału lub skór i docisnąć je linami (nie trzeba było posiadać odpowiednio zszytej tkaniny). Obie konstrukcje (Europejska i Amerykańska) posiadają sporo różnić i wariantów, jednak podstawową funkcjonalnością determinująca budowę było palenisko w centrum namiotu.
  • Pawilony - namioty składające się z wyraźnie zarysowanego dachu i ścian (zwanych też płotem). Zazwyczaj oba te elementy występują jako osobne konstrukcje - w takiej formie ukazywane są w źródłach. W przedstawieniach występują również całe labirynty pawilonów, połączonych w jeden, wielki kompleks namiotowy.
    • jednomasztowe - z jednym, centralnym masztem i odciągami lub konstrukcja drewniana (patrz stelaż)
    • dwu (i wielo) masztowe - powielone konstrukcje jednomasztowe, mogły występować poprzeczne, drewniane elementy łącząco-napinające.
  • Jurty - to owalne namioty, o konstrukcji całkowicie odmiennej od pozostałych omawianych tutaj namiotów. Wewnętrzny, drewniany stelaż stanowią ściany w formie kratownicy rozparte na centralnym, drewnianym świetliku bez użycia masztu.
  • Wiaty/zadaszenia - konstrukcje pomocnicze, pojawiające się dopiero w XVI wieku przy kuchniach polowych i zorganizowanym wojsku.
  • Płoty - konstrukcje towarzyszące obozom, wykonane z materiału i będące przenośną formą muru (oczywiście tylko wizualnie).

Ze względu na wykonanie

Jest to bardzo sztuczny podział, użyty już w tym artykule, ale często używany w celu zawężenia obszaru dyskusji. Mamy więc namioty:

  • improwizowane
  • częściowo improwizowane
  • dedykowane

Galeria

Okres VIw do Xw

  • Namioty z okresu VIw-Xw

  • Namiot dwuspadowy, tzw. geteld, 816-34r. (IX wiek)

  • Psałterz z Ultrecht, 816-34r. (IX wiek)

Okres XIw do XIIIw

  • Namioty z okresu XIw-XIIIw

  • Z utworu "Pieśń o Rolandzie", British Library Ms Landsdowne 782 f.34v. Utwór datowany na XI wiek.

  • (Rycina z XIII w. manusykryptu, przedstawiająca "Grecką naradę wojenną" z historii Troii, Escorial, Royal Monastery, h.I.6, fol. 32v.)

  • Archidiakon z Salerno jako zakładnik chorega Cesarza w Neapolu, 1196r. (XII wiek)

  • Chrześcijański rycerz i Maur grają w szachy, 1283r. (XIII wiek)

  • Rysunek przedstawia rycerza konno, trzymającego miecz przed królem w namiocie, 1240-50r. (XIII wiek)

  • Papież Milon w asyście 4 arcybiskupów chrzci Balana, stojącego w bali pod namiotem, 1240-50r. (XIII wiek)

Okres XIV wieku

  • Namioty datowane na XIV wiek

  • "Codex Manesse", 1305-40r. (XIV wiek).

  • Miniatura z romansu rycerskiego, 1308-12r. (XIV wiek)

  • Simone Martini widok ogólny. 1312-17r. (XIV wiek)

  • Simone Martini zbliżenie wnętrza namiotów. 1312-17r. (XIV wiek)

  • Simone Martini zbliżenie grupy namiotów. 1312-17r. (XIV wiek)

  • Miniatura z Tabriz, z około 1314r. (XIV wiek) przedstawiające obrońców oblężonego miasta ruszających do walki.

  • Fragment fresku "Guidoriccio da Fogliano przy oblężeniu Montemassi". ok. 1328r. (XIV wiek)

  • Fragment strony przedstawiającej dzieje Aleksandra Wielkiego w Azji, 1335r. (XIV wiek)

  • "Aleksandreida" 1338-44r. (XIV wiek).

  • "Aleksandreida" 1338-44r. (XIV wiek).

  • "Aleksandreida" 1338-44r. (XIV wiek).

  • "Aleksandreida" 1338-44r. (XIV wiek).

  • "Aleksandreida" 1338-44r. (XIV wiek).

  • Charles of Blois, duke Brittany, jest brany do niewoli w bitwie pod La Roche-Derrien 1347r. (XIV wiek)

  • Włoski rysunek przedstawiający obóz namiotowy. ok. 1360r. (XIV wiek)

  • Parsiwal i kusicielki, ok. 1380-85r. (XIV wiek)

  • Rycerz Cifar obserwuje obóz wroga grając w szachy, (XIV wiek)

  • Zamach na Sigiberta I. (XIV wiek)

  • Karol Otyły przyjmuje posłańców. Być może jest to przykład na namiot z drewnianymi podporami przy ścianach. (XIV wiek)

  • Ludwik I Pobożny odprawia swego syna Pepina I króla Akwitanii. Być może jest to przykład na namiot z drewnianymi podporami przy ścianach. (XIV wiek)

  • Targ na równinie Saint-Denis na północ od Paryża, XIV wiek

Okres XV wieku

  • Namioty datowane na XV wiek

  • Książęta Orientu, ok. 1404r. (XV wiek)

  • Grandes chroniques de France, 1410-20r. (XV wiek)

  • Kronika świata - fragment, ok. 1420r. (XV wiek)

  • Biblia księdza Michała - tzw. stożek, 1423r. (XV wiek)

  • "Trójca", fragment dyptyku, 1430r. (XV wiek). Zbliżenie konstrukcji wewnątrz baldachimu/namiotu.

  • Roman de Tristan, 1440-60r. (XV wiek)

  • Obóz Greków, 1445-50r. (XV wiek)

  • Obóz Greków w Troi, 1445-50r. (XV wiek)

  • Barykada z wozów husyckich okalająca obóz, ok. 1450r. (XV wiek)

  • Antenor zdradza Troję na rzecz Greków, ok. 1450-75r. (XV wiek)

  • William, Książe Guelders, składa hołd Karolowi IV Luksemburskiemu, 1450-60r. (XV wiek)

  • Ulisses gra w szachy w swoim namiocie, ok. 1450-75r. (XV wiek).

  • Eneasz oblega Laurentum, 1450-75r. (XV wiek)

  • Eneasz oswobadza obóz Trojan, 1450-75r. (XV wiek)

  • Piero della Francesca, "Sen Konstantego I Wielkiego" ("The Dream of Constantine") z fresku "Odkrycie Prawdziwego Krzyża" (1454-58) (XV wiek). Z Bazyliki św. Frańciszka w Arezzo.

  • Śmierć Bertrand Du Guesclin, 1455-60r. (XV wiek)

  • Zabójstwo Siegbert'a I (w namiocie) Podczas oblężenia Tournai, 1455-60r. (XV wiek)

  • Modlitwa Karola Wielkiego, 1455-60r. (XV wiek)

  • Biskup Chartes dowodzi Normanami, bitwa i namioty, 1456r. (XV wiek)

  • "Cueur (Serce) spotyka Nadzieję" ok. 1457r. Obraz ciekawy ze względu na przedstawienie namiotu z oknem. (XV wiek)

  • "Pragnienie spotyka Honor", ok. 1457r. (XV wiek)

  • "Armia składa obóz" 1460r. (XV wiek)

  • Renaud de Montauban i Karol Wielki, 1462-70r. (XV wiek)

  • Walka przed namiotem, 1465-85r. (XV wiek).

  • Judyta wkłada głowę Holofernesa do worka, ok. 1465r. (XV wiek)

  • Anaksymenes klęka przed Aleksandrem Wielkim, 1467r. (XV wiek)

  • Maryja jako orędowniczka, chroniąca miasto przed trzęsieniem ziemi (biccherne), 1467r. (XV wiek).

  • Wieszczy sen Artura, w którym widzi swój upadek, ok. 1470r. (XV wiek)

  • Rycerze konno na tle namiotów, 1470-72r. (XV wiek)

  • Jan I skarży się francuskim rycerzom na zachowanie Anglików w Galicii, 1470-80r. (XV wiek)

  • Pontus przynosi ludziom głowę rycerza, 1475r. (XV wiek).

  • Nocny atak chrześcijan na pogański obóz, 1475r. (XV wiek).

  • Otwarcie turnieju przez młodą kobietę i karła, 1475r. (XV wiek).

  • Gobelin przedstawiający scenę z wojny trojańskiej, 1475-90r. (XV wiek)

  • Legenda Klelii, ok. 1480r. (XV wiek).

  • "Ogród miłości z namiotem" (niem. "Liebesgarten mit Zelt"), (XV wiek).

  • Obóz Przymierza pomiędzy papieżem Sykstusem IV, królem Ferdynardem I Burbonem z Neaoplu i Republiką Sieny. 1479r. (XV wiek).

  • "Luxuria" (nieczystość) - dwie pary kochanków obejmują się w otwartym namiocie. ok. 1480r. (XV wiek)

  • Czeski szyk taborowy z okresu Wojen Husyckich. Ilustracja pochodzi z "Das Mittelateriche Hausbuch", ok 1480r. (XV wiek).

  • "Dama z Jednorożcem" - Tytuł gobelinu: Smak. 1484-1500r. (XV wiek).

  • "Męczeństwo Św. Urszuli" - scena z relikwiarzu, 1489r. (XV wiek).

  • Lazaret polowy, (XV wiek)

  • Składanie obozu wojskowego, (XV wiek)

  • Król Alexander wysyłał Sanses'a, syna króla Persii Osmera, z wiadomością do króla Nicolas d'Arménie, (XV wiek)

  • Pompejusz wkracza do obozu Cezara, ok. 1500r. (XV/XVI wiek)

  • Pompejusz otrzymuje list od Sulla rozkazujący mu wyruszyć do Afryki by walczyć z Domitiusem, ok. 1500r. (XV/XVI wiek)

Okres XVI wieku

  • Namioty datowane na XVI wiek

  • Wojska szwajcarskie pod Murten, 1513r. (XVI wiek)

  • "Chrystus na Krzyżu" (niem. "Christus am Kreuz"), 1552-55r. (XVI wiek) Autorstwa Lucas'a Cranach'a Starszego.

  • Prawo i Ewangelia - detal, 1529r. (XVI wiek)

  • Zachowany namiot admirała Martina Afonso de Sousaz z XVI wieku. Więcej zdjęć www.greydragon.org

  • "Papierz pokonany przez Cesarza", (XVI wiek)

  • Cud manny z nieba, ludzie zbierają ją do koszy, 1535r. (XVI wiek)

  • Oblężenie Florencji, 1558r. (XVI wiek)

  • "Obóz wojskowy Karola V w Lauingen", 1551r. (XVI wiek)

  • Jeńcy na wyspie pod Orleanem, 1563-90r. (XVI wiek)

Okres XVIIw do XVIIIw

Materiały pokrewne

Bibliografia

  1. ↑ Brogger,A. W., et al. Osebergfundet,3 vols. Kristiana [Oslo], Universitetets Oldsaksamling, 1917-1927. vol.1
  2. ↑ Yurt Facts - History (ang.). [dostęp 2013-12-03].

Linki zewnętrzne


Źródło: „https://almanach.historyczny.org/wiki/?title=Namiot&oldid=7216”