XVII-wieczny namiot turecki, zdobyty przez wojska króla Jan III Sobieskiego pod Wiedniem

Bogato zdobiony XVII-wieczny namiot turecki, zdobyty przez wojska króla Jan III Sobieskiego pod Wiedniem. W 1729 r. został wywieziony z Krakowa do Saksonii przez Augusta II w celu uświetnienia wielkiej parady wojskowej. Był przechowywany w zbiorach Wettinów do lat 30. XX wieku. W 1934 r. zakupił go i ofiarował na Wawel polski antykwariusz Szymon Szwarc. Obiekt o wyjątkowej niebieskiej, a nie czerwonej kolorystyce należy do najpiękniejszych okazów sztuki Wschodu.

Charakterystyka

Eksponowany namiot owalny, niebieski, dwumasztowy został wykonany z płótna lnianego (strona zewnętrzna) i bawełny (wnętrze), ozdobiony techniką aplikacji (często elementami z jedwabiu). W smukłych arkadach umieszczone są większe i mniejsze arabeskowe medaliony, które otacza kwitnąca wić roślinna. Wśród kwiatów rozpoznać można goździki i tulipany, ulubione kwiaty Wschodu. Wyjątkowy charakter nadają tkaninie mniejsze medaliony z arabskimi tekstami błogosławieństw, które w tłumaczeniu brzmią: Niech będzie szczęście i Bądź błogosławiony. Litery napisu zostały wykonane ze skóry, pierwotnie złoconej; podobnie złocone były skórzane cekiny, gęsto naszyte na płoty (ściany) i dach.

Namiot wspierał się na dwóch masztach, a do ich mocowania służyły wzmocnione skórą gniazda, system kołków i lin, napinających tkaninę. Strona zewnętrzna jest impregnowana (malowana) związkami miedzi, co nadaje jej charakterystyczny chłodny, jasnozielony kolor. To wyjątkowe dzieło sztuki pokazujące kunszt tureckich rzemieślników należy do najcenniejszych pamiątek historycznych w kraju.

Namiot ma imponujące rozmiary: jego obwód u dołu to ponad 36 m, a obwód dachu - 27,6 m. W latach 1991-1999 został poddany kompleksowej konserwacji. -

Miała ona charakter zabezpieczający i była wyzwaniem, między innymi ze względu na dużą powierzchnię namiotu i fakt, że składa się on z kilku warstw tkanin. Wszystkie musieliśmy konserwować we właściwej kolejności, podzielić na mniejsze fragmenty, a potem znów je zespolić

- mówił Jerzy Holc, szef Pracowni Konserwacji Tkanin Zamku Królewskiego na Wawelu, który kierował zespołem specjalistów konserwujących płoty (boki) namiotu. Dodał, że zajęło to ok. 20 tys. godzin pracy. Konserwację dachu namiotu przeprowadzili wcześniej specjaliści ze Spółdzielni Artystów Plastyków w Łodzi pod kierunkiem Jacka Królewskiego. Historyk sztuki i znawczyni tkanin zabytkowych dr Magdalena Piwocka podkreśliła, że cechą szczególną namiotu są jego kolor oraz teksty błogosławieństw. -

We wszystkich zbiorach światowych, łącznie ze Stambułem, dominują namioty czerwone, bo był to kolor sułtański. Pod względem ozdobności ten namiot plasuje się w czołówce światowych zbiorów. Wyjątkowe są teksty błogosławieństw, które witały wchodzących

- mówiła dr Piwocka. W 2002 r. namiot był przez kilka miesięcy pokazywany publiczności, jest ponownie eksponowany w związku z przypadającą we wrześniu tego roku 330. rocznicą odsieczy wiedeńskiej.

Zbiór wawelski liczy pięć całych i fragmenty ośmiu dalszych namiotów (płoty i pojedyncze dachy) i jest jednym z największych i najważniejszych na świecie. Najcenniejsze z nich zostały zdobyte w bitwie wiedeńskiej w roku 1683, inne prawdopodobnie były nabytkami, bądź pokojowymi darami. Różnią się rozmiarami, budową, ornamentyką, funkcją i rangą. W wawelskiej kolekcji znajdują się namioty paradne, a także dywany służące celom reprezentacyjnym (w nich przyjmowano posłów) lub parkowej rekreacji, skromniejszych rozmiarów „szopy” dla wojska oraz fragment namiotu kuchennego. Zwyczajowo pełniły one funkcje izb stołowych, pomieszczeń sztabowych, skarbców, sypialni, miejsc modlitewnych, kancelarii, łaźni, stajni oraz kuchni.

Galeria

• 

  Wnętrze namiotu, bez stelaża

• 

  Dach namiotu

• 

  Zdobienia ścian

• 

  Makieta namiotu

Patrz dalej

• Maria Reklewska, Krystyna Malcharek, Jerzy Petrus: Namiot turecki w zbiorach wawelskich. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu, 2013, s. 48. ISBN 9788361866329.