Szisza

Mimo dołożenia wszelkich starań, niniejszy artykuł może zawierać błędne informacje. Najczęściej jest to spowodowane niewystarczająca ilością materiałów źródłowych i opracowań naukowych. Jeśli posiadasz wystarczającą wiedzę i materiały źródłowe, pomóż go nam zweryfikować! Pamiętaj jednak o zasadach edycji artykułów.

Uwaga Niestety nie byłem w stanie znaleźć badań naukowych na temat sziszy, dlatego niniejszy tekst jest w większości opracowaniem materiałów z sieci które, mimo iż tworzą logiczna całość, należy traktować z odpowiednią nieufnością. Sauron (dyskusja) 13:29, 23 cze 2012 (CEST)

Nazwa

Obecnie funkcjonuje wiele nazw dla "fajki wodnej" i nie ma jednej poprawnej. W krajach, o dużo dłuższej tradycji palenia z fajki wodnej, również znajdziemy róże nazwy i tak:

• Nargila ("Narghile") pochodzi z języka Perskiego, od słowa "nārgil", lub z Indyjskiego słowa "nārikera" (sanskryt) i oznacza po prostu orzech kokosowy.
• Szisza ("Shisha") pochodzi od Perskiego słowa "shishe" i oznacza "szkło" (w mniej dosłownym tłumaczeniu może oznaczać "butelkę"). Zbliżonym fonetycznie wyrazem jest również Arabski "Hashishe", oznaczający "trawę" - mógł się odnosić do palonego w fajce tytoniu.
• Hookah (nazwa sziszy używana głównie w krajach anglosaskich) może pochodzić od Arabskiego "uqqa", które oznacza małą skrzynkę, pojemnik lub słoik. I może odnosić się do formy jaką przyjmuje w fajce wodnej pojemnik na wodę.

Występowanie nazw

• "Narghile" jest nazwą najczęśćiej używana w Turcji, Libanie, Syrii, Grecji i Izraelu - jednak w wielu wypadkach litera "n" jest opuszczana,
• "shisha" jest nazwą najczęściej spotykana w Egipcie,
• "ghalyoun" lub "ghalyan" w Iranie,
• "huqq" w Pakistanie.

Historia

Jeśli przyjmiemy że szisza jest wytworem, stricte powstałym do palenia tytoniu, automatycznie jej historia może sięgać jedynie pięć wieków wstecz, kiedy to ludzie Kolumba przywieźli tytoń na stary kontynent. W takim wypadku należało by umiejscowić powstanie fajki wodnej gdzieś w XVI wieku (kiedy to palenie tytoniu rozprzestrzeniło się po Europie - a na bliski wschód miało znacznie dalszą drogę).

Z drugiej jednak strony, wiadomo że rytuał palenie opium czy haszyszu ma dużo starsze korzenie i mogły do tego służyć również fajki wodne. "Hartwich zwrócił uwagę na to, że fajki wodne, t.zw. narghile, rozpowszechnione obecnie na całym Wschodzie, były początkowo używane wyłącznie do palenia konopi, a dopiero później zastosowano je do nowej używki - do tytoniu."

Obiegowa opinia zakłada powstanie fajki wodnej w Indiach lub Persji, nie ma jednak żadnych przeszkód by wynalezienie tego usprawnienia (gdyż jest to rozwiniecie tradycyjnej fajki) w różnych odstępach czasu, powstało w różnych miejscach. Cytowany w wielu miejscach tekst Cyryla Elgood'a (XX wieczny brytyjski medyk) przypisuje Abu’l-Fatḥ Gīlānī, Perskiemu medykowi na Indyjskim dworze Dżalal ad-Din Muhammad Akbara I, zaprezentowanie sziszy szerszemu gronu odbiorców: "wpierw dym tytoniowy przechodzi przez mały pojemnik wypełniony wodą, gdzie ulega oczyszczeniu i schłodzeniu". Nigdzie jednak Cyril Elgood nie wspomina o źródle tych informacji.

Równolegle, w zbliżonym okresie do wspomnianego wcześniej wynalazku Abu'l-Fath, Perski tetrastych (wiersz) autorstwa Ahlī Šīrāzī (zm. 1535 r.), wspomina użycie ḡalyān u Safawidów w Iranie.

Obiegowa opinia zakłada, że współczesny kształt sziszy zawdzięczamy Turkom, którzy to w znacznym stopniu wpłynęli na obecnie stosowany rytuał palenia jak i używane narzędzia. Ponoć również to Turcy, około XVI wieku, usprawnili budowę fajki wodnej, przez zamianę sztywnego ustnika na elastyczny wąż.

Za czasów Murada IV, (1623-40) w Turcji, palenie fajki wodnej, stało się częścią kultury kawiarnianej. Powstał dość precyzyjny, pieczołowicie przestrzegany rytuał jej palenia. Nie wszystkie tytonie uznawano za odpowiednie do palenia w sziszy. Używano głównie czarnego, ciężkiego tytoniu sprowadzanego z Iranu. Specjalna procedura wielokrotnego płukania i suszenia sprawiała, iż był on wyjątkowo mocny.

Formą mody było dodawanie do wody różnych owoców - można było obserwować ich ruch w butli podczas zaciągania się dymem. Niektórzy dodawali do wody różne soki lub olejki, by delektować się dodatkowym aromatem dymu.

Galeria

• Przedstawienia szisz lub ich fragmentów
• 

  Gliniana podstawa do sziszy, (XV-XVI wiek)

• 

  Gliniana podstawa do sziszy, (XVII wiek)

• 

  Szisza - zbiornik na wodę z motywami kwiatowymi i irysami, koniec XVII wieku

• 

  Szisza - zbiornik na wodę, ok. 1700r. (XVII/XVIII wiek)

• 

  Palenie fajki wodnej, Persja, przed 1676r. (XVII wiek)

• 

  Palenie fajki wodnej, Persja (XVII/XVIII wiek)

• 

  Waza do fajki wodnej, Pakistan (XIX wiek)

Patrz dalej

• Opracowanie historii fajki wodnej z punktu widzenia Iranu (ang.)