Jak zrobić świecę: Różnice pomiędzy wersjami
(Zakończenie artykułu (pozostaja poprawki)) |
mNie podano opisu zmian |
||
| (Nie pokazano 14 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
== Z czego można robić świece == | == Z czego można robić świece == | ||
Historycznie [[świeca|świece]] wykonane były z [[ | Historycznie [[świeca|świece]] wykonane były z [[Łój|łoju]] lub [[Wosk pszczeli|wosku pszczelego]]. W późniejszym okresie z [[wikipedia:pl:Parafina|parafiny]] - więcej informacji możesz znaleźć w artykule o samej [[świeca|świecy]]. Na potrzeby tego poradnika zajmiemy się [[Wosk pszczeli|woskiem pszczelim]]. | ||
== Kilka słów o knocie == | |||
[[Knot]] jest elementem [[Świeca|świecy]], transportującym roztopione paliwo, do samego płomienia. Tak więc, może być zrobiony praktycznie z czegokolwiek, co jest nasiąkliwe (nie koniecznie palne). W praktyce są to naturalne kawałki (nie obrobione) roślin, drewienka lub przetworzone materiały jak [[len]], [[bawełna]] itp. W Europie, przez bardzo długi okres stosowano sztywne, zwarte knoty (szmaty, [[len]], bawełna), które wymagają skracania w trakcie palenia. Obecnie stosuje się luźne, plecione knoty płaskie (wyjaśnienie w osobnym opisie [[knot|knotu]]). | |||
Na nasze potrzeby najlepszy będzie [[knot]] [[bawełna|bawełniany]], o dowolnym przekroju, luźno skręcany o grubości 1mm. Jeśli będziemy robić grubsze świece - zawsze można skręcić z niego grubsze knoty. | |||
Sztuka dobrania knota, polega na odpowiednim dopasowaniu jego grubości, by [[świeca]] dawała maksymalnie dużo światła (moim celem jest robienie świec użytkowych - nie ozdobnych), nie ciekła i nie dymiła. Występują następujące zależności: | |||
* [[Knot]] zbyt cienki, [[świeca]] będzie dawać mało światła. Nadmiar [[Wosk pszczeli|wosku]] będzie najprawdopodobniej ściekał po ściankach, oraz z dużym prawdopodobieństwem [[świeca]] w którymś momencie zgaśnie. | |||
* [[Knot]] zbyt gruby, [[świeca]] będzie jasna (choć to zależy od dysproporcji), jeśli [[knot]] jest palny - to głównie on się będzie spalał. Będzie wysoki płomień z duża ilością dymu i sadzy. | |||
== Kilka pomocnych wskazówek == | == Kilka pomocnych wskazówek == | ||
=== Parametry świec i wosku === | === Parametry świec i [[Wosk pszczeli|wosku]] === | ||
Sprawa jest oczywiście bardzo względna - ale te kilka informacji może ułatwić Wam planowanie: | Sprawa jest oczywiście bardzo względna - ale te kilka informacji może ułatwić Wam planowanie: | ||
* dobry stosunek grubości knota do grubości świecy to 1/ | * dobry stosunek grubości knota do grubości [[Świeca|świecy]] to 1/10 (1mm knot, 10mm średnica świecy) (nie jest to reguła działająca zawsze - sporo zależy od materiału [[Knot|knota]] - ale może stanowić dobry punkt wyjścia) | ||
* 1cm świecy, o grubości 22-24mm pali się około 20min (czyli świeca 12cm x 22mm to około 3h światła) | * 1cm [[Świeca|świecy]], o grubości 22-24mm pali się około 20min (czyli [[świeca]] 12cm x 22mm to około 3h światła). Jest to wartość dla jasno palącej się świecy, przy braku podmuchów powietrza. | ||
* świeca 12cm x 22mm waży około 55g | * [[świeca]] 12cm x 22mm waży około 55g | ||
* dlaczego [[świeca]] 12cm x 22mm? Bo są to idealne wymiary do [[Latarenka|latarenek]] historycznych. | |||
=== Podgrzewanie wosku === | === Podgrzewanie [[Wosk pszczeli|wosku]] === | ||
Polecam podgrzewać wosk w kąpieli wodnej, ma to naprawdę wiele zalet i chyba tylko jedną wadę. Czyli do metalowego naczynia wlewamy wodę, w środku umieszczamy mniejsze naczynie (najlepiej by nie dotykało bezpośrednio dna) i dopiero do niego wkładamy wosk. Wspomniane zalety to: | Polecam podgrzewać [[Wosk pszczeli|wosk]] w kąpieli wodnej, ma to naprawdę wiele zalet i chyba tylko jedną wadę. Czyli do metalowego naczynia wlewamy wodę, w środku umieszczamy mniejsze naczynie (najlepiej by nie dotykało bezpośrednio dna) i dopiero do niego wkładamy wosk. Wspomniane zalety to: | ||
* wosk mniej paruje (mniejsza temperatura) - mniejsze straty | * [[Wosk pszczeli|wosk]] mniej paruje (mniejsza temperatura) - mniejsze straty | ||
* łatwiej utrzymać temperaturę na granicy topnienia wosku (wyższa temperatura = mniejsze przyrosty świecy) | * łatwiej utrzymać temperaturę na granicy topnienia [[Wosk pszczeli|wosku]] (wyższa temperatura = mniejsze przyrosty świecy) | ||
* nie ma obawy | * nie ma obawy że przegrzejemy [[Wosk pszczeli|wosk]] i się zapali (jeśli ogrzewamy na otwartym ogniu) | ||
* wiemy ze temperatura wosku nie przekroczy 100°C - wiec jest to w miarę bezpieczna temperatura dla ciała (w porównaniu do tej, jaką może osiągnąć, nim sam zacznie wrzeć - ponad 300°C) | * wiemy ze temperatura [[Wosk pszczeli|wosku]] nie przekroczy 100°C - wiec jest to w miarę bezpieczna temperatura dla ciała (w porównaniu do tej, jaką może osiągnąć, nim sam zacznie wrzeć - ponad 300°C) | ||
* im mniejsza temperatura - tym szybciej przyrastają świece | * im mniejsza temperatura - tym szybciej przyrastają świece | ||
* ewentualny skapujący wosk wpada do wody (nie brudzi) | * ewentualny skapujący [[Wosk pszczeli|wosk]] wpada do wody (nie brudzi) | ||
A wspomniana wada - dużo dłużej trzeba poczekać aż wosk się rozpuści (temperatura jego przejścia z ciała stałego w płynne, to około 70°C) | A wspomniana wada - dużo dłużej trzeba poczekać aż [[Wosk pszczeli|wosk]] się rozpuści (temperatura jego przejścia z ciała stałego w płynne, to około 70°C) | ||
=== Jak myć narzędzia z wosku === | === Jak myć narzędzia z [[Wosk pszczeli|wosku]] === | ||
Wosk pszczeli ma dużą lepkość i wyższą temperaturę topnienia (od np. parafiny) - przez to dość intensywnie oblepia narzędzia i ciężko się go po pracy z nich pozbyć. Proponowany zestaw do mycia to wrzątek, płyn do mycia naczyń i zmywak (gąbka na rączce z dozownikiem płynu, lub szczotka). | Wosk pszczeli ma dużą lepkość i wyższą temperaturę topnienia (od np. parafiny) - przez to dość intensywnie oblepia narzędzia i ciężko się go po pracy z nich pozbyć. Proponowany zestaw do mycia to wrzątek, płyn do mycia naczyń i zmywak (gąbka na rączce z dozownikiem płynu, lub szczotka). | ||
| Linia 33: | Linia 44: | ||
== Kolejne etapy produkcji == | == Kolejne etapy produkcji == | ||
Dobrze jest na początek (przez zrobieniem pełnej świecy, lub tym bardziej ich większej ilości) przygotować mała próbkę (uwzględniająca knot, jego grubość i docelową grubość świecy) i sprawdzić czy sposób jej palenia nas zadowala. Jeśli jest za cienka - zawsze można ją nadbudować. Jeśli zbyt gruba - często daje się świecę maczaną obrać jak cebulę, z kilku warstw. | |||
[[Plik:Etapy_produkcji_swiecy.jpeg|Rys.1) Kolejne etapy produkcji świecy przez zamaczanie|200px|thumb|right]] | [[Plik:Etapy_produkcji_swiecy.jpeg|Rys.1) Kolejne etapy produkcji świecy przez zamaczanie|200px|thumb|right]] | ||
=== Przygotowanie wosku === | === Przygotowanie [[Wosk pszczeli|wosku]] === | ||
Na początek wosk należy oczyścić, nie jest to proste zadanie (jeśli chcemy zrobić to dokładnie) - | Na początek [[Wosk pszczeli|wosk]] należy oczyścić, nie jest to proste zadanie (jeśli chcemy zrobić to dokładnie) - wstępnie wystarczy jednak pozbyć się tylko resztek roślin, pszczół etc. - czyli ogólnie większych fragmentów. W tym celu rozpuszczamy [[Wosk pszczeli|wosk]] i | ||
* zgarniamy metalowym sitkiem zabrudzenia (mniej dokładna metoda - mniej problemów) | * zgarniamy metalowym sitkiem zabrudzenia (mniej dokładna metoda - mniej problemów) | ||
* przelewamy gorący wosk przez sitko | * przelewamy gorący [[Wosk pszczeli|wosk]] przez sitko | ||
Możemy użyć też sitka z innego materiału (lub rzadkiego płótna) - jednak z racji dobrego przewodzenia ciepła przez metal - sitko będzie dużo mniej się zasklepiać woskiem i łatwiej będzie je umyć. | Możemy użyć też sitka z innego materiału (lub rzadkiego płótna) - jednak z racji dobrego przewodzenia ciepła przez metal - sitko będzie dużo mniej się zasklepiać woskiem i łatwiej będzie je umyć. | ||
* jeśli nie żal nam samego [[Wosk pszczeli|wosku]] - można go oczyścić zlewając czystą porcję i wyrzucając pozostałość (na dnie pojawi się ciemny osad) | |||
* bardzo dokładnie oczyszczać [[Wosk pszczeli|wosk]] możemy przez przesączanie go przez płótno, ale z bardzo sporymi stratami, oraz cały proces powinien odbywać się w wysokiej temperaturze - tak by [[Wosk pszczeli|wosk]] nie tracił płynności. Czyli możemy płótno trzymać w gorącej wodzie, wyciskając rozpuszczony wosk, albo podwiesić płótno pod pokrywką garnka, ogrzewanego w kąpieli wodnej i czekać aż [[Wosk pszczeli|wosk]] skapie (może się materiał zatykać). | |||
Po oczyszczeniu wosku, proponuje go po porcjować na możliwe małe fragmenty (po jego zastygnięciu, bryła [[Wosk pszczeli|wosku]] jest bardzo twarda i kłopotliwa w cięciu). Tak by już przy samej produkcji świec, można było go dokładać stopniowo do roztopionej masy. | |||
Po oczyszczeniu wosku, proponuje go po porcjować na możliwe małe fragmenty (po jego zastygnięciu, bryła wosku jest bardzo twarda i kłopotliwa w cięciu) | |||
=== Przygotowanie kadzi === | === Przygotowanie kadzi === | ||
| Linia 54: | Linia 66: | ||
=== Przygotowanie knotów === | === Przygotowanie knotów === | ||
Każdy knot (Rys.1A) (odpowiednio dłuższy, by można go było przymocować do listewki lub trzymać w dłoni) należy wymoczyć w wosku przez kilka minut. Po wyciągnięciu, knot przeciągamy przez palce (pozbywając się nadmiaru wosku) lub (jeśli knot składa się z kilku nitek) skręcamy go i trzymamy tak aż zastygnie (Rys. 1B). Staramy się by knot był prosty (to podstawa naszej świecy) i równo skręcony. Jeśli coś się nie uda - operację powtarzamy. | Każdy knot (Rys.1A) (odpowiednio dłuższy, by można go było przymocować do listewki lub trzymać w dłoni) należy wymoczyć w [[Wosk pszczeli|wosku]] przez kilka minut. Po wyciągnięciu, knot przeciągamy przez palce (pozbywając się nadmiaru wosku) lub (jeśli knot składa się z kilku nitek) skręcamy go i trzymamy tak aż zastygnie (Rys. 1B). Staramy się by knot był prosty (to podstawa naszej świecy) i równo skręcony. Jeśli coś się nie uda - operację powtarzamy. | ||
=== Maczanie świecy === | === Maczanie świecy === | ||
Mając już przygotowane knoty, rozpoczynamy nakładanie kolejnych warstw. Po pierwszych zanurzeniach możemy jeszcze dokładniej ukształtować/wyprostować świece. Tutaj już sami wypracujecie konkretną technikę, poniżej kilka uwag do procesu: | Mając już przygotowane knoty, rozpoczynamy nakładanie kolejnych warstw. Po pierwszych zanurzeniach możemy jeszcze dokładniej ukształtować/wyprostować świece. Tutaj już sami wypracujecie konkretną technikę, poniżej kilka uwag do procesu: | ||
* im temperatura [[Wosk pszczeli|wosku]] bliższa jego krzepnięciu (ale jeśli ciągle jest płynny) - tym więcej będzie osiadać na świecy i mniej zanurzeń będziecie potrzebować by osiągnąć zakładaną grubość | |||
* na dole świecy co kilka zanurzeń warto odciąć nożem powstający nadmiar (w środku nie ma knota) | |||
* jeśli maczacie świece pojedynczo, warto przygotować kilka knotów i maczać na zmianę - ale pamiętajcie o uzupełnianiu [[Wosk pszczeli|wosku]] (inaczej świece będą coraz bardziej stożkowe) | |||
* [[świeca]] maczana ma tendencję to formowania się w stożek, jeśli chcemy tego uniknąć - należy świece zanurzać po 2-3 razy w jednym cyklu, nie wyciągając jej dolnej części z [[Wosk pszczeli|wosku]] - lub ze strefy gorąca (tak by góra świecy stygła a dół nie) | |||
* na koniec po przycięciu knota, można świece ostatni raz zanurzyć "do góry nogami" - tak by pokryć wystającą część knota woskiem (Rys.1E) - nie będzie wtedy mógł zawilgotnieć | |||
== Linki dalej == | == Linki dalej == | ||
[http://en.howtopedia.org/wiki/How_to_Make_Candles HowToPedia - How to make a candles] | * [[Świeca]] | ||
* [http://en.howtopedia.org/wiki/How_to_Make_Candles HowToPedia - How to make a candles] | |||
[[Kategoria:Rekonstrukcje]] | [[Kategoria:Rekonstrukcje]] | ||
Aktualna wersja na dzień 11:39, 1 gru 2015
Z czego można robić świece[edytuj]
Historycznie świece wykonane były z łoju lub wosku pszczelego. W późniejszym okresie z parafiny - więcej informacji możesz znaleźć w artykule o samej świecy. Na potrzeby tego poradnika zajmiemy się woskiem pszczelim.
Kilka słów o knocie[edytuj]
Knot jest elementem świecy, transportującym roztopione paliwo, do samego płomienia. Tak więc, może być zrobiony praktycznie z czegokolwiek, co jest nasiąkliwe (nie koniecznie palne). W praktyce są to naturalne kawałki (nie obrobione) roślin, drewienka lub przetworzone materiały jak len, bawełna itp. W Europie, przez bardzo długi okres stosowano sztywne, zwarte knoty (szmaty, len, bawełna), które wymagają skracania w trakcie palenia. Obecnie stosuje się luźne, plecione knoty płaskie (wyjaśnienie w osobnym opisie knotu).
Na nasze potrzeby najlepszy będzie knot bawełniany, o dowolnym przekroju, luźno skręcany o grubości 1mm. Jeśli będziemy robić grubsze świece - zawsze można skręcić z niego grubsze knoty.
Sztuka dobrania knota, polega na odpowiednim dopasowaniu jego grubości, by świeca dawała maksymalnie dużo światła (moim celem jest robienie świec użytkowych - nie ozdobnych), nie ciekła i nie dymiła. Występują następujące zależności:
- Knot zbyt cienki, świeca będzie dawać mało światła. Nadmiar wosku będzie najprawdopodobniej ściekał po ściankach, oraz z dużym prawdopodobieństwem świeca w którymś momencie zgaśnie.
- Knot zbyt gruby, świeca będzie jasna (choć to zależy od dysproporcji), jeśli knot jest palny - to głównie on się będzie spalał. Będzie wysoki płomień z duża ilością dymu i sadzy.
Kilka pomocnych wskazówek[edytuj]
Parametry świec i wosku[edytuj]
Sprawa jest oczywiście bardzo względna - ale te kilka informacji może ułatwić Wam planowanie:
- dobry stosunek grubości knota do grubości świecy to 1/10 (1mm knot, 10mm średnica świecy) (nie jest to reguła działająca zawsze - sporo zależy od materiału knota - ale może stanowić dobry punkt wyjścia)
- 1cm świecy, o grubości 22-24mm pali się około 20min (czyli świeca 12cm x 22mm to około 3h światła). Jest to wartość dla jasno palącej się świecy, przy braku podmuchów powietrza.
- świeca 12cm x 22mm waży około 55g
- dlaczego świeca 12cm x 22mm? Bo są to idealne wymiary do latarenek historycznych.
Podgrzewanie wosku[edytuj]
Polecam podgrzewać wosk w kąpieli wodnej, ma to naprawdę wiele zalet i chyba tylko jedną wadę. Czyli do metalowego naczynia wlewamy wodę, w środku umieszczamy mniejsze naczynie (najlepiej by nie dotykało bezpośrednio dna) i dopiero do niego wkładamy wosk. Wspomniane zalety to:
- wosk mniej paruje (mniejsza temperatura) - mniejsze straty
- łatwiej utrzymać temperaturę na granicy topnienia wosku (wyższa temperatura = mniejsze przyrosty świecy)
- nie ma obawy że przegrzejemy wosk i się zapali (jeśli ogrzewamy na otwartym ogniu)
- wiemy ze temperatura wosku nie przekroczy 100°C - wiec jest to w miarę bezpieczna temperatura dla ciała (w porównaniu do tej, jaką może osiągnąć, nim sam zacznie wrzeć - ponad 300°C)
- im mniejsza temperatura - tym szybciej przyrastają świece
- ewentualny skapujący wosk wpada do wody (nie brudzi)
A wspomniana wada - dużo dłużej trzeba poczekać aż wosk się rozpuści (temperatura jego przejścia z ciała stałego w płynne, to około 70°C)
Jak myć narzędzia z wosku[edytuj]
Wosk pszczeli ma dużą lepkość i wyższą temperaturę topnienia (od np. parafiny) - przez to dość intensywnie oblepia narzędzia i ciężko się go po pracy z nich pozbyć. Proponowany zestaw do mycia to wrzątek, płyn do mycia naczyń i zmywak (gąbka na rączce z dozownikiem płynu, lub szczotka).
- Wrzątkiem rozpuszczamy wosk, detergent sprawi że nie będzie ponownie przywierał, gąbka umożliwia mycie bez ryzykowania poparzeń.
- Jeśli są to małe przedmioty (łyżki, noże etc) do zagotowanej wody w garnku, wlewamy sporo detergentu i w większości wypadków wystarczy nimi porządnie zamieszać w naczyniu, następnie opłukać i umyć standardowo.
- Jeśli mamy wosk/parafinę na materiale lub tkaninie - pozostaje stara metoda z żelazkiem. Nad i pod ubrudzone miejsce wkładamy dobrze chłonny materiał (np. ręczniki jednorazowe, papier toaletowy) i przeprasowujemy rozgrzanym żelazkiem - kilka razy (wymieniając ręcznik) aż plama zniknie (lub prawie zniknie - może pozostać tłuszcz, który już można sprać standardowo)
Kolejne etapy produkcji[edytuj]
Dobrze jest na początek (przez zrobieniem pełnej świecy, lub tym bardziej ich większej ilości) przygotować mała próbkę (uwzględniająca knot, jego grubość i docelową grubość świecy) i sprawdzić czy sposób jej palenia nas zadowala. Jeśli jest za cienka - zawsze można ją nadbudować. Jeśli zbyt gruba - często daje się świecę maczaną obrać jak cebulę, z kilku warstw.
Przygotowanie wosku[edytuj]
Na początek wosk należy oczyścić, nie jest to proste zadanie (jeśli chcemy zrobić to dokładnie) - wstępnie wystarczy jednak pozbyć się tylko resztek roślin, pszczół etc. - czyli ogólnie większych fragmentów. W tym celu rozpuszczamy wosk i
- zgarniamy metalowym sitkiem zabrudzenia (mniej dokładna metoda - mniej problemów)
- przelewamy gorący wosk przez sitko
Możemy użyć też sitka z innego materiału (lub rzadkiego płótna) - jednak z racji dobrego przewodzenia ciepła przez metal - sitko będzie dużo mniej się zasklepiać woskiem i łatwiej będzie je umyć.
- jeśli nie żal nam samego wosku - można go oczyścić zlewając czystą porcję i wyrzucając pozostałość (na dnie pojawi się ciemny osad)
- bardzo dokładnie oczyszczać wosk możemy przez przesączanie go przez płótno, ale z bardzo sporymi stratami, oraz cały proces powinien odbywać się w wysokiej temperaturze - tak by wosk nie tracił płynności. Czyli możemy płótno trzymać w gorącej wodzie, wyciskając rozpuszczony wosk, albo podwiesić płótno pod pokrywką garnka, ogrzewanego w kąpieli wodnej i czekać aż wosk skapie (może się materiał zatykać).
Po oczyszczeniu wosku, proponuje go po porcjować na możliwe małe fragmenty (po jego zastygnięciu, bryła wosku jest bardzo twarda i kłopotliwa w cięciu). Tak by już przy samej produkcji świec, można było go dokładać stopniowo do roztopionej masy.
Przygotowanie kadzi[edytuj]
Kadź to dumna nazwa, na naczynia jakie w większości przyjdzie nam używać (nie przewiduję dużo chętnych to masowej produkcji). Oczywiście im większą ilość świeczek chcemy robić na raz - tym większy pojemnik z roztopionym woskiem. Wersja minimalistyczna, to pojemnik mieszczący jedną świeczkę (np. plastikowa butelka 400ml po kefirze, soku etc) - otwór powinien być dwukrotnie większy niż średnica świeczki jaką planujemy zrobić (jeśli komuś się ręce trzęsą - to większy), a wysokość dobrana do wysokości świecy z zapasem (pamiętajmy o prawie Archimedesa). Wersja optymalna to podłużna rynienka, w której będziemy maczać kilka knotów na raz, zawieszonych na niewielkiej deszczułce.
Przygotowanie knotów[edytuj]
Każdy knot (Rys.1A) (odpowiednio dłuższy, by można go było przymocować do listewki lub trzymać w dłoni) należy wymoczyć w wosku przez kilka minut. Po wyciągnięciu, knot przeciągamy przez palce (pozbywając się nadmiaru wosku) lub (jeśli knot składa się z kilku nitek) skręcamy go i trzymamy tak aż zastygnie (Rys. 1B). Staramy się by knot był prosty (to podstawa naszej świecy) i równo skręcony. Jeśli coś się nie uda - operację powtarzamy.
Maczanie świecy[edytuj]
Mając już przygotowane knoty, rozpoczynamy nakładanie kolejnych warstw. Po pierwszych zanurzeniach możemy jeszcze dokładniej ukształtować/wyprostować świece. Tutaj już sami wypracujecie konkretną technikę, poniżej kilka uwag do procesu:
- im temperatura wosku bliższa jego krzepnięciu (ale jeśli ciągle jest płynny) - tym więcej będzie osiadać na świecy i mniej zanurzeń będziecie potrzebować by osiągnąć zakładaną grubość
- na dole świecy co kilka zanurzeń warto odciąć nożem powstający nadmiar (w środku nie ma knota)
- jeśli maczacie świece pojedynczo, warto przygotować kilka knotów i maczać na zmianę - ale pamiętajcie o uzupełnianiu wosku (inaczej świece będą coraz bardziej stożkowe)
- świeca maczana ma tendencję to formowania się w stożek, jeśli chcemy tego uniknąć - należy świece zanurzać po 2-3 razy w jednym cyklu, nie wyciągając jej dolnej części z wosku - lub ze strefy gorąca (tak by góra świecy stygła a dół nie)
- na koniec po przycięciu knota, można świece ostatni raz zanurzyć "do góry nogami" - tak by pokryć wystającą część knota woskiem (Rys.1E) - nie będzie wtedy mógł zawilgotnieć
