Jak zrobić świecę

Z Almanach

Z czego można robić świece[edytuj]

Historycznie świece wykonane były z łoju lub wosku pszczelego. W późniejszym okresie z parafiny - więcej informacji możesz znaleźć w artykule o samej świecy. Na potrzeby tego poradnika zajmiemy się woskiem pszczelim.

Kilka słów o knocie[edytuj]

Knot jest elementem świecy, transportującym roztopione paliwo, do samego płomienia. Tak więc, może być zrobiony praktycznie z czegokolwiek, co jest nasiąkliwe (nie koniecznie palne). W praktyce są to naturalne kawałki (nie obrobione) roślin, drewienka lub przetworzone materiały jak len, bawełna itp. W Europie, przez bardzo długi okres stosowano sztywne, zwarte knoty (szmaty, len, bawełna), które wymagają skracania w trakcie palenia. Obecnie stosuje się luźne, plecione knoty płaskie (wyjaśnienie w osobnym opisie knotu).

Na nasze potrzeby najlepszy będzie knot bawełniany, o dowolnym przekroju, luźno skręcany o grubości 1mm. Jeśli będziemy robić grubsze świece - zawsze można skręcić z niego grubsze knoty.

Sztuka dobrania knota, polega na odpowiednim dopasowaniu jego grubości, by świeca dawała maksymalnie dużo światła (moim celem jest robienie świec użytkowych - nie ozdobnych), nie ciekła i nie dymiła. Występują następujące zależności:

  • Knot zbyt cienki, świeca będzie dawać mało światła. Nadmiar wosku będzie najprawdopodobniej ściekał po ściankach, oraz z dużym prawdopodobieństwem świeca w którymś momencie zgaśnie.
  • Knot zbyt gruby, świeca będzie jasna (choć to zależy od dysproporcji), jeśli knot jest palny - to głównie on się będzie spalał. Będzie wysoki płomień z duża ilością dymu i sadzy.

Kilka pomocnych wskazówek[edytuj]

Parametry świec i wosku[edytuj]

Sprawa jest oczywiście bardzo względna - ale te kilka informacji może ułatwić Wam planowanie:

  • dobry stosunek grubości knota do grubości świecy to 1/10 (1mm knot, 10mm średnica świecy) (nie jest to reguła działająca zawsze - sporo zależy od materiału knota - ale może stanowić dobry punkt wyjścia)
  • 1cm świecy, o grubości 22-24mm pali się około 20min (czyli świeca 12cm x 22mm to około 3h światła). Jest to wartość dla jasno palącej się świecy, przy braku podmuchów powietrza.
  • świeca 12cm x 22mm waży około 55g
  • dlaczego świeca 12cm x 22mm? Bo są to idealne wymiary do latarenek historycznych.

Podgrzewanie wosku[edytuj]

Polecam podgrzewać wosk w kąpieli wodnej, ma to naprawdę wiele zalet i chyba tylko jedną wadę. Czyli do metalowego naczynia wlewamy wodę, w środku umieszczamy mniejsze naczynie (najlepiej by nie dotykało bezpośrednio dna) i dopiero do niego wkładamy wosk. Wspomniane zalety to:

  • wosk mniej paruje (mniejsza temperatura) - mniejsze straty
  • łatwiej utrzymać temperaturę na granicy topnienia wosku (wyższa temperatura = mniejsze przyrosty świecy)
  • nie ma obawy że przegrzejemy wosk i się zapali (jeśli ogrzewamy na otwartym ogniu)
  • wiemy ze temperatura wosku nie przekroczy 100°C - wiec jest to w miarę bezpieczna temperatura dla ciała (w porównaniu do tej, jaką może osiągnąć, nim sam zacznie wrzeć - ponad 300°C)
  • im mniejsza temperatura - tym szybciej przyrastają świece
  • ewentualny skapujący wosk wpada do wody (nie brudzi)

A wspomniana wada - dużo dłużej trzeba poczekać aż wosk się rozpuści (temperatura jego przejścia z ciała stałego w płynne, to około 70°C)

Jak myć narzędzia z wosku[edytuj]

Wosk pszczeli ma dużą lepkość i wyższą temperaturę topnienia (od np. parafiny) - przez to dość intensywnie oblepia narzędzia i ciężko się go po pracy z nich pozbyć. Proponowany zestaw do mycia to wrzątek, płyn do mycia naczyń i zmywak (gąbka na rączce z dozownikiem płynu, lub szczotka).

  • Wrzątkiem rozpuszczamy wosk, detergent sprawi że nie będzie ponownie przywierał, gąbka umożliwia mycie bez ryzykowania poparzeń.
  • Jeśli są to małe przedmioty (łyżki, noże etc) do zagotowanej wody w garnku, wlewamy sporo detergentu i w większości wypadków wystarczy nimi porządnie zamieszać w naczyniu, następnie opłukać i umyć standardowo.
  • Jeśli mamy wosk/parafinę na materiale lub tkaninie - pozostaje stara metoda z żelazkiem. Nad i pod ubrudzone miejsce wkładamy dobrze chłonny materiał (np. ręczniki jednorazowe, papier toaletowy) i przeprasowujemy rozgrzanym żelazkiem - kilka razy (wymieniając ręcznik) aż plama zniknie (lub prawie zniknie - może pozostać tłuszcz, który już można sprać standardowo)

Kolejne etapy produkcji[edytuj]

Dobrze jest na początek (przez zrobieniem pełnej świecy, lub tym bardziej ich większej ilości) przygotować mała próbkę (uwzględniająca knot, jego grubość i docelową grubość świecy) i sprawdzić czy sposób jej palenia nas zadowala. Jeśli jest za cienka - zawsze można ją nadbudować. Jeśli zbyt gruba - często daje się świecę maczaną obrać jak cebulę, z kilku warstw.

Rys.1) Kolejne etapy produkcji świecy przez zamaczanie

Przygotowanie wosku[edytuj]

Na początek wosk należy oczyścić, nie jest to proste zadanie (jeśli chcemy zrobić to dokładnie) - wstępnie wystarczy jednak pozbyć się tylko resztek roślin, pszczół etc. - czyli ogólnie większych fragmentów. W tym celu rozpuszczamy wosk i

  • zgarniamy metalowym sitkiem zabrudzenia (mniej dokładna metoda - mniej problemów)
  • przelewamy gorący wosk przez sitko

Możemy użyć też sitka z innego materiału (lub rzadkiego płótna) - jednak z racji dobrego przewodzenia ciepła przez metal - sitko będzie dużo mniej się zasklepiać woskiem i łatwiej będzie je umyć.

  • jeśli nie żal nam samego wosku - można go oczyścić zlewając czystą porcję i wyrzucając pozostałość (na dnie pojawi się ciemny osad)
  • bardzo dokładnie oczyszczać wosk możemy przez przesączanie go przez płótno, ale z bardzo sporymi stratami, oraz cały proces powinien odbywać się w wysokiej temperaturze - tak by wosk nie tracił płynności. Czyli możemy płótno trzymać w gorącej wodzie, wyciskając rozpuszczony wosk, albo podwiesić płótno pod pokrywką garnka, ogrzewanego w kąpieli wodnej i czekać aż wosk skapie (może się materiał zatykać).

Po oczyszczeniu wosku, proponuje go po porcjować na możliwe małe fragmenty (po jego zastygnięciu, bryła wosku jest bardzo twarda i kłopotliwa w cięciu). Tak by już przy samej produkcji świec, można było go dokładać stopniowo do roztopionej masy.

Przygotowanie kadzi[edytuj]

Kadź to dumna nazwa, na naczynia jakie w większości przyjdzie nam używać (nie przewiduję dużo chętnych to masowej produkcji). Oczywiście im większą ilość świeczek chcemy robić na raz - tym większy pojemnik z roztopionym woskiem. Wersja minimalistyczna, to pojemnik mieszczący jedną świeczkę (np. plastikowa butelka 400ml po kefirze, soku etc) - otwór powinien być dwukrotnie większy niż średnica świeczki jaką planujemy zrobić (jeśli komuś się ręce trzęsą - to większy), a wysokość dobrana do wysokości świecy z zapasem (pamiętajmy o prawie Archimedesa). Wersja optymalna to podłużna rynienka, w której będziemy maczać kilka knotów na raz, zawieszonych na niewielkiej deszczułce.

Przygotowanie knotów[edytuj]

Każdy knot (Rys.1A) (odpowiednio dłuższy, by można go było przymocować do listewki lub trzymać w dłoni) należy wymoczyć w wosku przez kilka minut. Po wyciągnięciu, knot przeciągamy przez palce (pozbywając się nadmiaru wosku) lub (jeśli knot składa się z kilku nitek) skręcamy go i trzymamy tak aż zastygnie (Rys. 1B). Staramy się by knot był prosty (to podstawa naszej świecy) i równo skręcony. Jeśli coś się nie uda - operację powtarzamy.

Maczanie świecy[edytuj]

Mając już przygotowane knoty, rozpoczynamy nakładanie kolejnych warstw. Po pierwszych zanurzeniach możemy jeszcze dokładniej ukształtować/wyprostować świece. Tutaj już sami wypracujecie konkretną technikę, poniżej kilka uwag do procesu:

  • im temperatura wosku bliższa jego krzepnięciu (ale jeśli ciągle jest płynny) - tym więcej będzie osiadać na świecy i mniej zanurzeń będziecie potrzebować by osiągnąć zakładaną grubość
  • na dole świecy co kilka zanurzeń warto odciąć nożem powstający nadmiar (w środku nie ma knota)
  • jeśli maczacie świece pojedynczo, warto przygotować kilka knotów i maczać na zmianę - ale pamiętajcie o uzupełnianiu wosku (inaczej świece będą coraz bardziej stożkowe)
  • świeca maczana ma tendencję to formowania się w stożek, jeśli chcemy tego uniknąć - należy świece zanurzać po 2-3 razy w jednym cyklu, nie wyciągając jej dolnej części z wosku - lub ze strefy gorąca (tak by góra świecy stygła a dół nie)
  • na koniec po przycięciu knota, można świece ostatni raz zanurzyć "do góry nogami" - tak by pokryć wystającą część knota woskiem (Rys.1E) - nie będzie wtedy mógł zawilgotnieć

Linki dalej[edytuj]