Arisaid
Arisaid jest szkockim strojem damskim noszonym głównie przez góralki. Uznaje się go za odpowiednik męskiego "belted plaid". Nazwa pochodzi najprawdopodobniej od wyrazu w Gaelic ársa.
Wygląd[edytuj]
Arisaid jest ubraniem wierzchnim, chroniącym przed zimnem, deszczem oraz posiadającym różnego rodzaju funkcje użytkowe. Utrzymuje ciepłotę ciała nawet w dość zimne dni (dzięki, zgromadzonemu w fałdach materiału, powietrzu oraz właściwościom samej wełny).
Był to strój całoroczny i do każdej pracy. Można go było nosić jedynie jako okrycie od pasa w dół, opuszczając luźno górną część materiału. Można uformować z niego dwie duże kieszenie do przenoszenia całkiem sporych przedmiotów. Przewiązany przez ramie od przodu znakomicie nadawał się do noszenia dzieci lub pojedynczego, dużego pakunku. Wreszcie zarzucony na głowę chronił przed deszczem i śniegiem, oraz umożliwia prawie całkowite, szczelne okrycie osoby.
Arisaid składa się z jednego kawałka wełny (lub w późniejszym okresie mógł to być jedwab) odpowiednio złożonego, w sposób bardzo podobny do formowania "belted plaid". Początkowo wełna była głównie biała z nieduża ilością kolorowych plam. Jednak stosunkowo szybko nieregularne plamy zostały wyparte przez wzór kraciasty.
Szerokość kawałka materiału zależna jest głównie od wysokości osoby, średnio było to około 65 cali (165cm). Długość natomiast podyktowana była głównie ciepłotą jaka chciano uzyskać (im więcej fałd tym cieplej) i wahała się w granicach od 2,5 do 4 jardów (około 2,3 do 3,6m).
Pod koniec XVII wieku, Martin Martin napisał "... nazwany Arisaid, jest białym pledem, z niewielkimi czarnymi i czerwonymi plamkami. Sięgał od szyi do pięt, był związany przed piersiami srebrną lub mosiężną klamrą - zależnie od zamożności osoby. Pled był zawinięty dookoła osoby i związany pasem poniżej piersi. Pas ów składał się ze łączonych ze sobą na przemian skórzanych pasów i srebrnych kółek (na wzór łańcucha)."
W 1754r. Edward Burt opisał kobiety w Inverness w swoich "Listach od Dżentelmena z Północnej Szkocji" (ang. "Letters from a Gentleman in the North of Scotland"): "Pled jest domowym strojem pań w Inverness oraz dystyngowanych kobiet, które układają go w bardzo zwiewny sposób, tak że staje się welonem. Jestem prawie pewien, że nigdy nie widziałeś czegoś takiego w Anglii. Napiszę więc kilka słów by ci go przybliżyć. Dokładnie upięty Arisaid. Doskonale widać sposób zakładania i ułożenie materiału Jest zrobiony z jedwabiu lub wyśmienitej wełny, urozmaicony (ang. chequered, co oznacza również kraciasty) różnymi żywymi kolorami, 2 jardy szerokości i co najmniej 3 jardy długości. Jest noszony przez głowę, może zakrywać twarz lub nie - zależnie od zachcianki noszącego lub okazji. Z tyłu opada do talii, w rogu po jednej stronie sięga kostki a po drugiej zwisa zwinięty na przeciwnym ramieniu."
Historia[edytuj]
Pierwsze wzmianki dotyczące arisaid, pochodzą z połowy XVIw kiedy to znajdujemy zapiski o karze grzywny 40 szylingów za noszenie pledu (damskiego) po za domem. Trudno jest obecnie dociec z jakiego powodu, przypuszczalnie miało to bardziej uwarunkowania społeczne niż pragmatyczne. Na początku XVII, począwszy od 1604r, została wydana seria dekretów zakazujących noszenia nakryć głowy w czasie kazania: "wielkie oburzenie w Kirk wzbudziła wieść o kobiecie, która podczas kazania siedząc z głową okrytą pledem, spała. Od tego czasu wydano dekret zakazujący siedzenie z głową okrytą pledem podczas kazania."
Bibliografia[edytuj]
