Fajerka

Z Almanach

Fajerka posiada wiele znaczeń. Prócz nowoczesnych, jak określenie pokrywy paleniska w piecu, innej nazwy dla zapałki[1] lub kierownicy (w gwarze) jest to zazwyczaj małe naczyniem utrzymujące żar lub ogień (ang. "brazier"). Wykorzystywane były do ogrzewania, podgrzewania (np. potraw) oświetlania i podtrzymywania żaru.

Zachowane eksponaty i obrazy datowana na okres średniowiecza i wcześniej, sugerują, iż była to forma przenośnego paleniska pozwalająca ogrzać lokalnie większe pomieszczenie, lub mniejszą izbę, w której nie było pieca. W późniejszym okresie (XVI i XVII wiek) fajerka pojawia się głównie w roli pojemnika na żar pozwalającego na podpalanie tytoniu w fajkach przy stole oraz jako mały ogrzewacz do stóp (umocowany w odpowiedniej, drewnianej obudowie z dziurkami).

Bliską krewniaczką fajerki jest szkandela i bywają czasami zamiennie (mylnie) nazywane.

Źródła

  • "Fajerka - naczynie na żar do kadzenia"[2]
  • "Myśląc tedy długo nad taką nieprzyzwoitością, nareszcie wymyślili fajerki srebrne; te stawiano na stoły w zimne czasy, nalane spirytusem, który dodając ognia, nie czynił dymu. Dopiero po takim wymyśle jadali ciepło, postawiony albowiem półmisek na fajerce, w momencie się rozgrzał, tak jak trzeba było."[3]
  • "W czasach Jana III Sobieskiego fajerką nazywano naczynie żelazne lub mosiężne, używane przez kramarzy do ogrzewania się. Za Panowania Augusta III pojawiły się fajerki stołowe, opalane spirytusem, umożliwiające odgrzewanie potraw zbyt długo stojących na stole biesiadnym. Za czasów Stanisława Augusta używano fajerek (szkandeli) do ogrzewania pościeli."[4]

Galeria

  • Fajerki

  • Fajerka gliniana, (XIV p.n.e. wiek)

  • Fajerka gliniana, (XIV-XIII p.n.e. wiek)

  • Fajerka z brązu, (IV-III p.n.e. wiek)

  • Fajerka z Pompejów, (I wiek)

  • Hiszpańska fajerka, (XII/XIII wiek)

  • Fajerka wykonany przez Mameluków da sułtana Jemenu, Rasulid al-Muzaffar ibn cUmar (Yusuf I), 1250–95r. (XIII wiek)

  • Średniowieczna fajerka na nogach, (V-XV wieku)

  • Aleksandreida, 1338-44r. (XIV wiek)

  • Posiłek przy stole - fragment 37 strony, 1420r. (XV wiek)

  • ...oraz człowieka starającego się ogrzać nad paleniskiem. 1440-50r. (XV wiek)

  • "Próba ognia" z dyptyku "Sprawiedliwość cesarza Ottona", ok. 1460r. (XV wiek)

  • Fajerka gliniana, szkliwiona, (XVI wiek)

  • Wisząca fajerka z brązu, (XVII wiek)

  • Wydruk projektu fajerek i tac, 1550-60r. (XVI wiek)

  • Mosiężna fajerka z bliskiego wschodu, XVI wiek

  • Rozrywki w Karczmie - detal, 1620-58r. (XVII wiek)

  • Duet muzyków, fajerka pod stopami, ok. 1629r. (XVII wiek)

  • Żołnierze przy kominku, 1633r. (XVII wiek)

  • Personifikacja pór roku jako etapów życia ludzkiego - detal, 1635r. (XVII wiek)

  • Martwa natura z fajką i fajerką, 1636r. (XVII wiek)

  • Martwa natura z fajką i fajerką, 1636r. (XVII wiek)

  • Martwa natura z glinianym dzbanem - detal, 1646r. (XVII wiek)

  • Warsztat Łukasza Ewangelisty, fragment z fajerką i skrzynka do grzania stóp. 1648r. (XVII wiek)

  • Ogrzewacz do stóp, podnóżek, 1659r. (XVII wiek)

  • Kobieta nalewająca mleko - detal, ok. 1660r. (XVII wiek)

  • Rodzina Artysty (Fajerka pod stopami kobiety), ok. 1665r. (XVII wiek)

  • Fajerka z żarem, w prawym, dolnym rogu obrazu, ok. 1670r. (XVII wiek)

  • Gracze w Tryktraka - detal, 1626-78r. (XVII wiek)

Patrz dalej

Bibliografia

  1. ↑ "Słownik gwary polskiej", Jan Karłowicz, 1901r., Biblioteka Uniwersytetu Zielonogórskiego
  2. ↑ "Słownik gwary polskiej", Jan Karłowicz, 1901r., Biblioteka Uniwersytetu Zielonogórskiego
  3. ↑ "Opis obyczajów za panowania Augusta III/O porządkach i cukrach stołowych", Jędrzej Kitowicz
  4. ↑ Piece Kaflowe


Źródło: „https://almanach.historyczny.org/wiki/?title=Fajerka&oldid=7284”