Fajka

Z Almanach
Wersja z dnia 15:37, 16 mar 2012 autorstwa Sauron (dyskusja | edycje) (Dodanie uzebienia palacza)
Gliniane fajki (XVII i XVIII wiek)

Najwcześniejsze odniesienia w źródłach, do palenia fajki (w tym wypadku glinianej) w Europie, pochodzą z Anglii z Bristolu, z 1556 roku. Już w latach 80 XVI w. w Anglii, rozpoczęto ich produkcję, na wzór fajek palonych przez rdzennych mieszkańców nowo odkrytej Ameryki. Wczesne manufaktury były skoncentrowane w Londynie.

Należy wspomnieć w tym miejscu, iż rozwój palenia fajki w Afryce i Azji rozwinął się w zupełnie innym kierunku i popularność zdobyła tam fajka wodna - czyli szisza .

W 1604r. Jakub I Stuart wypowiadał się przeciwko paleniu, włącznie z jego niekorzystnym wpływem na zdrowie. Jednak pomimo tego i wysokich cen tytoniu popularność fajek rosła. W latach 1624 do 1638 Londynie posiadał monopol na przywóz tytoniu. A do 1640 r. miał wyłączność na dostęp do odpowiedniej, głównie pozbawionej żelaza, gliny.[1]

Materiały źródłowe

Szacowanie wieku fajek na podstawie kształtu główki (1630-1670)

"Ralph Lane, pierwszy gubernator Virginii (obecnie Wyspa Roanoke), który w 1586 roku przywiózł Indiańską fajkę sir. Walterowi Raleight i nauczył dworzan jak jej używać."[2]

Thomas Harrior tak pisał w swojej książce "Krótki i prawdziwy raport o nowo odkrytej krainie Wirginii" (ang. "A Briefe and True Report of the New Found Land of Virginia") po wyprawie z sir Walterem Raleighem do Wirginii w 1984r. o zwyczaju palenia fajki na wzór Indian, którzy "przez fajki z gliny wciągają dym i w ten sposób wypędzają z głowy i żołądka niepotrzebne wyziewy, otwierają wszystkie pory i przejścia ciała i przez to nie tylko ochraniają ciało od obstrukcji, ale powodują że ich organizmy są zachowane w zdrowiu i nie znają groźnych chorób, które w Anglii nam tak często dokuczają".[3]

Budowa

Budowa fajek ewoluowała wraz ze zmianami ekonomicznymi i behawioralnymi społeczeństwa. Najstarszy, dostępny opis Angielskiej fajki pochodzi z 1573 roku. Opisuję ją William Harrison w swojej "Wielkiej Kronice Angielskiej" (ang. "The Great English Chronologie") jako przedmiot uformowany na kształt chochelki (oryg. "an Instrument formed like a ladell").[4] Zapewne początkowo fajki przypominały znacząco te przywiezione od Indian. Wspomniany kształt dużej łyżki, jest znacznie prostszy do uzyskania przy ręcznym formowaniu gliny. Prawdopodobnie dlatego, zarówno domniemane wykopaliska neolityczne jak i przytoczonej wyżej wzmianki odnoszą się do takiego kształtu.

Wraz z pojawieniem się odlewanych form, kształt fajki zmienił się znacząco i zaczął przypominać znany obecnie. Po 1580r. główka fajki stała się głębsza, ułatwiając ubijanie tytoniu, ciągle jednak była usytuowana pod kątem prostym do cybucha. Była bardzo mała, ze względu na luksusowy charakter tytoniu i miała średnicę zaledwie 6mm i otwór w cybuchu 3mm. Cała fajka mierzyła od 10 do 15cm długości a zachowane egzemplarze sugerują jej dość prymitywne i proste wykonanie.
Znajdujący je współcześnie ludzie, nadali im wiele nazw jak fajki elfów, wróżek, (ang. "elfin pipe, fairy pipe") fajki celtyckie, rzymskie (ang. "Celtic pipe, Roman pipe") czy również fajki zarazy (ang. "plague pipe") gdyż znajdowano je, w znaczących ilościach podczas wykopalisk w Londynie, w masowych grobach wykorzystywanych w czasie zarazy (rozpowszechnione było mniemanie, że palenie fajki uchroni ludzi od choroby).

Do 1640 roku rozmiar wewnętrzny główki zwiększył się jedynie do 9mm a całkowita długość nie uległa znaczącym zmianą. Po tym okresie zaczęły pojawiać się znacznie większe główki a fajki wydłużyły się do 25-35cm. Również płaska stopka zaczęła się wydłużać, być może by lepiej odizolować gorącą część od blatu na którym mogła spoczywać.[4]

Anegdoty

"Ponoć przydarzyło się to Sir Walterowi Raleigh, znanemu jako pierwszy fajczarz Anglii, którego pokojówka w jego rezydencji nad River Dart w Devon, widząc buchający dym z fajki swojego pana, oblała go wodą sądząc, że przypadkowo się podpalił."[5]

Galeria fajek

  • Fajki

  • Fajki gliniane, kultura pucharów lejkowatych, 3700 - 1900 p.n.e.r. (XX-XXXVIII p.n.e. wiek)

  • Terakotowa, turecka fajka, (XV-XVI wiek)

  • Autoportret z pejzażem, 1627r. (XVII wiek)

  • "Dwóch Chłopców i Dziewczynka Grają Muzykę", 1629r. (XVII wiek)

  • Gracze w Tryktraka, ok. 1630r. (XVII wiek)

  • Żołnierze przy kominku, 1633r. (XVII wiek)

  • Martwa natura z fajką i fajerką, 1636r. (XVII wiek)

  • Martwa natura z fajką i fajerką, 1636r. (XVII wiek)

  • Marność, ok. 1640r. (XVII wiek)

  • Marność, martwa natura z bukietem i czaszką, ok. 1642r. (XVII wiek)

  • Martwa natura z przyborami palacza fajki, 1647r. (XVII wiek)

  • Autoportret z martwą naturą wanitatywną, 1651r. (XVII wiek)

  • Żołnierz oferuje kobiecie kieliszek wina, ok. 1653r. (XVII wiek)

  • Odpoczywający żołnierze z łupami - detal, 1630-67r. (XVII wiek)

  • Rodzina Artysty, ok. 1665r. (XVII wiek)

  • Odpoczynek żołnierzy - detal, 1636-79r. (XVII wiek)

  • Autoportret z martwą natura wanitatywną, 1684r. (XVII wiek)

  • Marność, 1688r. (XVII wiek)

  • Lulki gliniane, (XVII wiek)

  • Fajki gliniane z Reszla, (XVII i XVIII wiek)

  • Gliniane fajki, (XVII i XVIII wiek)

  • Kolekcja fajek gliniany z Muzeum Hrabstwa Oxford, (od XVII do XIX wieku)

  • Fajki gliniane, duński pojemnik na tytoń, ok. 1690/1720r. (XVII/XVIII wiek)

  • Fajka gliniana, brak datowania (po średniowieczna)

  • Brązowa fajka osmańska (brak dokładnego datowania), (XIV-XVII wiek)

  • Fajka podarunkowa z okazji wielkiej wystawy w 1851r., (XIX wiek)

Opakowania fajek

Wyrób fajek

Inne zdjęcia

  • Inne zdjęcia

  • Wytarte uzębienie XVII palacza fajki

Przypisy

  1. ↑ Na podstawie "Clay Pipes for Tobacco Smoking"
  2. ↑ "Tabacco Pipe", Encyklopedia Britannica XXII (1960r.), 264. Autor hasła: Nieznany
  3. ↑ "Uczeni w anegdocie: Wystarczy mi badać dla siebie", Andrzej Kajetan Wróblewski, Wiedza i Życie 8/2010, str. 65
  4. ↑ 4,0 4,1 "Clay Tobacco Pipes", Eric G. Ayto, strona 4, ISBN 0-7478-0248-3
  5. ↑ Historia Fajki

Patrz również


Źródło: „https://almanach.historyczny.org/wiki/?title=Fajka&oldid=4458”