Tabliczka woskowa
Tabliczki woskowe i rylce to wczesne przybory piśmiennicze umożliwiające dokonywanie korekty naniesionej treści. Występowały w Europie od starożytności do późnego renesansu. Często były używane przez kupców, jako brudnopisy czy nawet trwały nośnik kodeksów miejskich - jak miało to miejsce w wypadku zbioru Toruńskiego.
Tabliczka woskowa najczęściej składała się z twardych pleców, zazwyczaj drewnianych (choć w wersjach ekskluzywnych zdarzały się z kości słoniowej) i miękkiego frontu w którym rylcem można było pisać i malować. Miękki front najczęściej wylewany był z wosku, dla czytelności barwionego na kolor czarny sadzą.
Wzory zdobień tabliczek woskowych[edytuj]
- Wzory zdobień tabliczek woskowych
Zbiór Toruński, Tabliczka XIII. Okładka dolna (odrys).
Zbiór Toruński, Tabliczka III. Okładka górna (odrys).
Zbiór Toruński, Tabliczka III. Okładka dolna (odrys).
Zbiór Toruński, Tabliczka VIII. Okładka górna (odrys).
Zbiór Toruński, Tabliczka VIII. Okładka dolna (odrys).
Zbiór Toruński, Tabliczka XIV. Okładka górna (odrys).
Zbiór Toruński, Tabliczka XIV. Okładka dolna (odrys).
Schematy mocowań deszczułek[edytuj]
- Schematy mocowań deszczułek
Zbiór Toruński, Schemat wiązań poliptyku C.
Zbiór Toruński, Schemat wiązań poliptyku G.
Zbiór Toruński, Schemat wiązań poliptyku M.
Tabliczki woskowe ze zbiorów Toruńskich[edytuj]
Zbiór tabliczek woskowych miasta Torunia składa się dziś z 16 poliptyków, utworzonych ze 127 deseczek. Tworzą one rodzaj ksiąg-kodeksów woskowych, w których poszczególne deseczki połączone są od strony grzbietu rzemieniami lub sznurkami, całość zaś zabezpieczona jest drewnianymi okładkami, często ozdobionymi ornamentem roślinnym i zoomorficznym. Uwagę zwracają wyryte na oprawach chimery, gryfy, bazyliszki. Owe kodeksy woskowe wykonane zostały z drewna gruszy, jabłoni, lipy, jaworu i dębu. Deseczki posiadają wyżłobione z obu stron pola, wypełnione podbarwioną na czarno masą woskową, składającą się głównie z wosku pszczelego, na których został wyryty rylcem tekst.[1]
- Tabliczki woskowe ze zbiorów Toruńskich
Zbiór tabliczek woskowych w Archiwum Państwowym w Toruniu. Widok ogólny.
Okładka tabliczki woskowej. Ornament ryty. Poliptyk M, tabliczka XIV, 1 r.
Fragment wykazu czynszów z domostw Starego Miasta Torunia. Poliptyk C, tabliczka I, 2 v -3 r.
Ornament ryty okładki dolnej. Poliptyk I, tabliczka VIII (było CIII), 8 v.
Miejsce przechowywania rylca w tabliczce. Poliptyk M, tabliczka XIV. Jasne fragmenty wosku są efektem prac konserwacyjnych. Rylec - rekonstrukcja.
Przykład tekstu wielowarstwowego. Tekst starszy zatarty, na którym wyryto później tekst obecny. Poliptyk C, tabliczka I,3.
Podręczny notatnik pisarza Rady nowego Miasta Torunia z lat 1431-1452. Tutaj m.in.: wykaz nowych obywateli, którym Rada przyznała warunkowe prawo miejskie. Poliptyk K. tabliczka X,7 r.
Rada miejska jako bankier swoich mieszczan. Za przekazaną kwotę otrzymywano dożywotnią rentę. Poliptyk I., tabliczka VIII (było VII), 4 r.
Fragment rejestru czynszów z domostw Starego Miasta Torunia. Poliptyk B, tabliczka II,2v?3 r. Kwadratowe karteczki na rogach, maja zabezpieczyć przed sklejaniem się stron tabliczek (wosku). Zostały dodane współcześnie przez archiwistów, ponoć jednak występowały również historycznie.
Poliptyk B, tabliczka II. Widok ogólny po złożeniu tabliczki.
Pierwotne strony czynszów Starego miasta Torunia, m.in. z Mostu Paulińskiego. Poliptyk B, tabliczka II, 1 v-2 r.
Tabliczki woskowe i elementy pokrewne - eksponaty[edytuj]
- Eksponaty
Tabliczki woskowe w oryginalnym, skórzanym futerale. Zewnętrzne okładki posiadają zdobienia w postaci scen religijnych, pozostałe są gładkie. (XIV wiek)
Tabliczki woskowe w sztuce[edytuj]
- Tabliczki woskowe
ok. 50r. (I wiek)
Pompejska para. Mężczyzna trzyma papirus, kobieta tabliczkę woskową i stylus. Portret przedstawia najprawdopodobniej mniej zamożną warstwę Pompejskiej arystokracji.. (I wiek)
"Codex Manesse", 1305-40r. (XIV wiek).
Narodziny św. Jana Chrziciela. 1348r. (XIV wiek)
66v: Der von Gliers. 1305-40r. (XIV wiek)
Przypisy[edytuj]
- ↑ "Tabliczki woskowe - średniowieczne dokumenty miejskie Torunia" Witold Szczuczko, Elżbieta Jabłońska
Zobacz również[edytuj]
Materiały zewnętrzne[edytuj]
- Poradnik jak wykonać tabliczkę woskową (ang.)
- Tabliczki woskowe - średniowieczne dokumenty miejskie Torunia - zbiór tabliczek woskowych z muzeum w Toruniu.
