Konopie

Ojczyzną dzikich konopi (Cannabis ruderalis) jest, jak się sądzi, centralna Azja. Dzikie konopie mogą osiągać wysokość do 1 m, podczas gdy formy uprawne (Cannabis sativa) rosną znacznie wyżej (przeciętnie 3-4 m). Roślina ta jest dzisiaj rozpowszechniona na całym świecie.

Luca Fumagalli z Uniwersytetu w Lozannie stanął na czele międzynarodowego zespołu naukowego z Chin, Wielkiej Brytanii, Indii, Pakistanu i Kataru, którego członkowie przeanalizowali genom 110 roślin reprezentujących pełne spektrum odmian Cannabis. Na tej podstawie zidentyfikowali czas, źródło udomowienia, wzorce różnicowania się po udomowieniu oraz współczesne zróżnicowanie genetyczne konopi. Wykazaliśmy, że gatunek Cannabis sativa został po raz pierwszy udomowiony we wczesnym neolicie w Azji Wschodniej i że wszystkie obecnie występujące odmiany pochodzą od dzikich i uprawnych odmian z terenu współczesnych Chin. Z danych genetycznych wynika, że do udomowienia doszło około 12 000 lat temu i zbiega się ono w czasie z pojawieniem się na terenie południowych Chin i Tajwanu ceramiki sznurowej. W materiale archeologicznym z kolejnych tysiącleci pojawia się coraz więcej śladów konopi. Znamy np. japońską ceramikę sprzed 10 000 lat skojarzoną z nasionami, a 7500 lat temu w Chinach i Japonii stale pojawiają się artefakty powiązane z Cannabis.

Wykorzystuje się jej włókna, jadalne owoce oraz produkuje oleje, które są używane w medycynie a także do wyrobu narkotyków. Nasiona konopi mają 30 razy słabsze działanie niż żywica liści kwiatowych, okrywa owoców oraz górnych pędów żeńskich. Z żywicy tych ostatnich produkowany jest haszysz. Kiedy człowiek zaczął użytkować konopie do celów utylitarnych, a kiedy zaś zapoznano się z ich właściwościami halucynogennymi, nie bardzo wiadomo. Opinie na ten temat są bowiem zróżnicowane. Jak wynika z pracy W. Dörflera, który zestawił dotychczasowe znaleziska z badań wykopaliskowych, konopie (Cannabis sativa L.) znane były w Europie już w czasach neolitycznych, m.in. z osady kultury ceramiki wstęgowej (ok. 4500 lat p.n.e.) w Eisenberg w Turyngii (C. Renfrew 1973, s. 163; Ch. Rätsch 1994, s. 289; wątpliwości co do tego datowania por. W. Dörfler 1990, s. 226, pkt 38). Odkryto je na stanowiskach w rejonie Alp, w Szwajcarii, a także w Czechach i w Rumunii (m.in. na osadach kultur Gumelniţa i Cucuteni — faza A). Ilość znalezisk pyłków i ziaren tych roślin oraz fragmentów wyrobów wykonanych z konopi wzrasta w następnych epokach...

Rysunek konopi indyjskiej (łać. "Cannabis sativa"), 1887r. (XIX wiek)

W Azji natomiast, najstarsze znalezisko konopii (używanych najprawdopodobniej w celach odurzających), pochodzi z XVII w p.n.e. Odkrycia dokonano w 2008r., na pustyni Gobi w kompleksie grobowym Yanghai w pobliżu Turfan (ang. Turpan) w Chinach. Przy z zwłokach, ok. 45 letniego mężczyzny o jasnej skórze i niebieskich oczach (ang. caucasian race) wraz z innymi drogimi przedmiotami, znaleziono prawie 800 gramów suszu z konopi indyjskich.

Daty i zapiski

• Najstarsze historyczne wzmianki o uprawie konopi pochodzą z Chin, z okresu 4200-3200 p.n.e. Zarówno włókna konopi, jak i owoce służyły tam już od neolitu jako ważny roślinny materiał. Nazywano je ta-ma , tj. "wielkie włókno" lub "wielkie szaleństwo".
• Pierwsze pisemne wzmianki o konopii pochodzą ze starożytnych Chin. Chwalono w nich smaczne i odżywcze nasiona jak i niezwykle wytrzymałe włókna. W książce o medycynie sprzed ponad 4 tysięcy lat, Shen Nung Pen Ts'ao Ching, opisany jest dobroczynny wpływ konopii przeciwko malarii, reumatyzmowi i wielu innym chorobom.
• Zapiski medyczne z przełomu wieków II/III donoszą, że okrywy owoców zmieszane z winem używano jako środek narkotyczny podawany przed operacją. Nasiona również były wykorzystywane w medycynie.
• W Asyrii konopie nosiły nazwę "kunabu".
• W Indiach miały być dopiero znane w latach 900-800 p.n.e., gdzie występują pod nazwą "bhanga".
• W czasach Herodota użytkowali je Trakowie i Scytowie (patrz też rozdział "Używanie - przykłady").
• Dowody na uprawę konopi w Azji Mniejszej dostarczył dopiero w 259 r. p.n.e. Ptolemeusz II Filadelfos.
• Miał je też do swych celów wykorzystywać władca Syrakuz, Hieron II.
• Następne informacje podaje dziejopis Athenajos (Deipnosophistai 5, 40).
• U Rzymian użytkowanie konopi zaświadcza dopiero Varro (37 r. p.n.e.; Rerum rusticarum 1, 23, 6), następnie Columella (De re rustica 2, 10, 21), Pedanios Dioskurydes (De materia medica 3, 155) i Pliniusz (19, 9, 56).

Używanie - przykłady

• w "Księdze Wyjścia" starego testamentu, istnieje fragment (błędnie przetłumaczony w obecnych wydaniach nowej, międzynarodowej biblii jak i Biblii Króla Jakuba) "I tak powiedział Pan do Mojżesza: (23) Weź sobie najlepsze wonności: pięćset syklów obficie płynącej mirry, połowę tego, to jest dwieście pięćdziesiąt syklów wonnego cynamonu i tyleż, to jest dwieście pięćdziesiąt syklów wonnej trzciny, (24) wreszcie pięćset syklów kasji, według wagi przybytku, oraz jeden hin oliwy z oliwek. (25) I uczynisz z tego święty olej do namaszczania. Będzie to wonna maść, zrobiona tak, jak to robi sporządzający wonności. Będzie to święty olej do namaszczania" gdzie zamiast właściwych kwiatów konopi występuje wonna trzcina. Hebrajski tekst tego zwrotu קְנֵה-בֹשֶׂם “Kuph, Nun, Hé Bet, Shin, Mem,” przetłumaczony na alfabet łaciński tworzy ¹aneh-bosm, kaneh-bosm lub kineboisin. Co po raz pierwszy zostało zinterpretowane jako "kwiat konopii" przez Sarę Benetową w 1936 roku. Później interpretacja ta została potwierdzona przez Uniwersytet Hebrajski w Izraelu Zwrot ten pojawia się jeszcze kilka razy w biblii:
  • Księga wyjścia 30, 23.
  • Salomon 4, 14.
  • Izajasz 43, 24.
  • Jeremjasz 6, 20.
• najdawniejszym świadectwem uprawy konopi (V w p.n.e. ) w Europie jest następująca wzmianka Herodota, księga IV, 74, o Scytach:

  W ich ziemi rosną konopie, bardzo podobne do lnu, pomijając wzrost i grubość, bo pod tym względem przewyższają len. Rosną i w stanie dzikim i są zasiewane. Trakowie robią z nich odzienia...

• w swoich "Dziejach" Herodot pisze

  Tych więc konopi nasienie biorą Scytowie i wchodzą pod filcowe namioty; potem rzucają ziarna na rozżarzone kamienie: rzucane zaczynają dymić i wytwarzają taką parę, że żadna helleńska łaźnia parowa nie mogłaby jej przewyższyć

Potwierdzają to też niedawne (2013-14r.) znaleziska na Kaukazie. Gdzie w scytyjskim grobowcu. liczącym 2400 lat, znalezione zestaw złotych naczyń z czarnym osadem. Badanie kryminologów z pobliskiego Stawropola stwierdziły w osadzie występowanie konopi i opium.

• świadectwo o uprawie konopi w Galii za czasów Karolingów (VIII-IX wiek) daje Capitula redevillis cp. 62, gdzie konopie występują jako canava
• odpowiednio spreparowane konopie służyły w średniowieczu (XII w.) jako leczniczy plaster
• mieszankę zrobioną z konopi, lulka i opium mieli stosować nizaryci, średniowieczna sekta muzułmańska, znana pod nazwą asasynów, tj. haszyszystów
• wedle receptury Szymona z Łowicza z 1535 r. (prawdopodobnie z "Aemilius macer de herbarum virtutibus" z 1532r.): "Kiedy komu robacy w zębiech, tedy weźmij siemienia konopnego, warz je w nowym garczku i kamienie w nie włóż rozpalone , tedy się nad parą ową nachylisz, tedy robacy wypadną — rzecz jawna jest"

Patrz dalej

• The God Plant film dokumentalny z 2018r. opisujący historię używania konopi przez człowieka od przysłowiowego "zarania dziejów".