Cyna
Cyna jest pierwiastkiem występującym w dużych ilościach w skorupie ziemskiej. W czystej formie, najbardziej pożądanej przy kontakcie z żywnością, jest bardzo miękka i przez to najczęściej w otaczających nas przedmiotach - domieszkowana. Dodatkowo proces oczyszczania rudy jest procesem kosztownym i dlatego też w potocznym rozumieniu, zwykło się używać określenia cyna dla całej gamy jej stopów.
Ze względu na dostępność, niską temperaturę topnienia, łatwość odlewania, dobre własności mechaniczne a także stosunkowo niską cenę cyny, przedmioty cynowe były niegdyś bardzo popularne od wczesnego średniowiecza, największy rozkwit przedmiotów z cyny nastąpił pomiędzy XIV i XVI w.
Cyny używa się do pokrywania innych metali cienką warstwą antykorozyjną. Proces cynowania stosowany jest do zabezpieczania stalowych naczyń stosowanych w przemyśle spożywczym np. puszek do konserw oraz konwi na mleko.
Największe złoża cyny mieszczą się w Indonezji, Chinach, Tajlandii, Boliwii, Malezji, Rosji, Brazylii, Birmie i Australii.[1]
Domieszkowana cyna, wykorzystywana do wytwarzania szerokiej gamy przedmiotów domowych i spożywczych, w krajach anglojęzycznych znana jest jako pewter. W języku Polskim nie powstała osobna nazwa dla tego stopu.
Oznaczenia stopów
- "zinn-bleifrei" - "cynowy - bezołowiowy"
- "fein zinn" - "czysta cyna"
- "alte probe" - oznacza cynę z domieszką ołowiu[2]
Historia
Z zapisów cechowych z Elbląga:
- 1421r ustalono że w pracy mistrzowskiej było trzeba wykonać butle i stągwie z czystej cyny wiec forma naczynia miała tu kolosalne znaczenie (jak i przeznaczenie - tu do przechowywania płynów zimnych).
- Na zjeździe przedstawicieli cechów miast pruskich z 28.III.1410r. w Elblągu ustalono, ze następujące przedmioty maja być wykonywane z określonych rodzajów metalu:
- czysta cyna-butle
- cyna próby 4tej (3 funty cyny, 1 funt ołowiu) - misy
Zmieniono później postanowienie co do mis, dając pozwolenie na wykonanie ich z czystej cyny, konwie zaś z próby 4tej.
- W 1432r. ustalono znów próbę 14ta dla stągwi.
- W 1435r. zalecono aby konwie były z próby 3ciej, misy i talerze z próby 6tej, butle z czystej cyny.
- Dopiero w 1779 roku nakazano bezwzględnie stosowanie tylko czystej cyny (fein Zinn, w przypadku angielskich dodatkowo znak aniołka) a stare wyroby ze stopów cyny z ołowiem maja być przetopione lub oznaczone "Alte probe". [3]
