Cyna

Cyna jest pierwiastkiem występującym w dużych ilościach w skorupie ziemskiej. W czystej formie jest bardzo miękka i przez to najczęściej w otaczających nas przedmiotach - domieszkowana. Dodatkowo proces oczyszczania rudy jest procesem kosztownym i dlatego też w potocznym rozumieniu, zwykło się używać określenia cyna dla całej gamy jej stopów. W tym najpopularniejszego stopu cyny z ołowiem.

Ze względu na dostępność, niską temperaturę topnienia, łatwość odlewania, dobre własności mechaniczne a także stosunkowo niską cenę, przedmioty cynowe były niegdyś bardzo popularne. Największy rozkwit produkcji przedmiotów wykonanych z cyny przypisuje się okresowi późnego średniowiecza i renesansu, czyli na lata pomiędzy XIV i XVI wiekiem.

Cyny używa się również do pokrywania innych metali cienką warstwą antykorozyjną. Proces cynowania stosowany obecnie jest do zabezpieczania stalowych naczyń stosowanych w przemyśle spożywczym np. puszek do konserw oraz konwi na mleko. Historycznie cynowanie chroniło przed szkodliwymi dla zdrowia tlenkami miedzi powstającymi np. w naczyniach miedzianych.

Największe złoża cyny mieszczą się w Indonezji, Chinach, Tajlandii, Boliwii, Malezji, Rosji, Brazylii, Birmie i Australii.

Domieszkowana cyna, wykorzystywana do wytwarzania szerokiej gamy przedmiotów domowych i spożywczych, w krajach anglojęzycznych znana jest jako pewter. W języku Polskim nie powstała osobna nazwa dla tego stopu.

Oznaczenia stopów

• "zinn-bleifrei" - "cynowy - bezołowiowy"
• "fein zinn" - "czysta cyna"
• "alte probe" - oznacza cynę z domieszką ołowiu

Historia

Z zapisów cechowych z Elbląga:

• 1421r ustalono że w pracy mistrzowskiej było trzeba wykonać butle i stągwie z czystej cyny wiec forma naczynia miała tu kolosalne znaczenie (jak i przeznaczenie - tu do przechowywania płynów zimnych).
• Na zjeździe przedstawicieli cechów miast pruskich z 28.III.1410r. w Elblągu ustalono, ze następujące przedmioty maja być wykonywane z określonych rodzajów metalu:
  • czysta cyna-butle
  • cyna próby 4tej (3 funty cyny, 1 funt ołowiu) - misy

Zmieniono później postanowienie co do mis, dając pozwolenie na wykonanie ich z czystej cyny, konwie zaś z próby 4tej.

• W 1432r. ustalono znów próbę 14ta dla stągwi.
• W 1435r. zalecono aby konwie były z próby 3ciej, misy i talerze z próby 6tej, butle z czystej cyny.
• Dopiero w 1779 roku nakazano bezwzględnie stosowanie tylko czystej cyny (fein Zinn, w przypadku angielskich dodatkowo znak aniołka) a stare wyroby ze stopów cyny z ołowiem maja być przetopione lub oznaczone "Alte probe".

---