Bielizna z Lengberg
Pierwsze wzmianki o zamku Lengberg (Nikolsdorf, Wschodni Tyrol, Austria) pochodzą z 1190 roku. W XV wieku został znacząco przebudowany przez dodanie drugiego pietra. Podczas rozległych prac rekonstrukcyjnych, w lipcu 2008 roku znaleziono duży depozyt wypełniony odpadami, głównie drewnem, skórą (buty) oraz tekstyliami. Ze względu na bardzo suche warunki, cały materiał organiczny zachował się w bardzo dobrej kondycji.[1] Służyły one jako warstwa izolacyjna pomiędzy istniejąca częścią zamku a nowo budowanym piętrem.
Zawartość depozytu
Kiedy archeolodzy zaczęli, w lipcu 2008 roku, przeszukiwać stos przedmiotów użytych jako izolacja pod nowe piętro w zamku Lengberg, odkryto między innymi lniane biustonosze, w pełni zachowane męskie majtki, 800-1000 fragmentów butów, haftowane sznurowania.
Duży zespół archeologów, wolontariuszy i zaprzyjaźnionych osób, skrupulatnie przebadał ponad 25 m3 odpadów. Ponad 17 pudeł zostało wypełnionych, przeszło 4000 fragmentami należącymi do co najmniej 934 obiektów archeologicznych.[2]
Wstępne oględziny wykazały, że depozyt zawiera ponad 200 monet, 160 kolorowych kart do gry, przedmioty z metalu, różnych stopów, kości, rogu, szkła i ceramiki. Dodatkowo ponad 50 fragmentów tekstów ze spisem wydatków, długów i tekstami liturgicznymi.
Znaleziono również tekstylia z XV wieku. Prócz ponad 2700 fragmentów wełnianych zwitków, haftowanych jedwabi i lnu, guzików, pomponów itp. najważniejszym znaleziskiem jest lniana bielizna. Pół gorsety, biustonosze, plisowane dziecięce lub dziewczęce bluzki, fragmenty czapek i lnianych nakryć głowy, fragment lnianej (prawdopodobnie męskiej) bielizny[2], w pełni zachowane majtki oraz fragment czerwono-niebieskiej wełny, która okazała się być fragmentem męskich nogawic - a dokładniej saczka.[3] Zaskakującym jest fakt, że lniane fragmenty zachowały się w dużo lepszym stanie niż wełniane.
Męskie majtki
Znalezione lniane majtki, wiązane po bokach należą do powszechnego typu bielizny, noszonego przez mężczyzn pod koniec XV i w XVII wieku. Z chwilą zamiany rozdzielonych nogawic, na nogawice łączone z saczkiem lub spodnie - długie nogawki gaci (ang. "braies") przestały być potrzebne i pojawiły się mniej obszerne majtki.[1]
Oczywiście nie można wykluczyć, iż te konkretne majtki były noszone przez kobietę - jednak brakuje ku temu dowodów z innych źródeł, że był w ogóle taki zwyczaj - dlatego przyjmuje się, iż jest to bielizna męska.
Znalezione majtki były trzy razy, w jednym miejscu, łatane lnianymi wstawkami.[1]
Biustonosze
Nazwa biustonosz jest użyta tutaj w rozumieniu bielizny podtrzymującej piersi, gdyż w wypadku tego znaleziska, ciężko jest je jednoznacznie opisać współcześnie występującymi nazwami. Dodatkowo posiadają wyraźnie zarysowaną miseczkę, nie pozostawiającą wątpliwości co do funkcji.
Dwa pierwsze (na potrzeby rozpoznania oznaczane jako I i II) z czterech znalezionych biustonoszy, wydają się być połączaniem stanika i krótkiej koszuli. Kończą się zaraz pod piersiami, mają jednak dodatkowy materiał i zdobienia nad miseczkami, tak by zakryć dekolt. Nie posiadają rękawków. Dolna część była wykończona koronkami igłowymi (wł. "Punto in Aria") i tzw. koronkami "fingerloop". Był to element dekoracyjny (choć nie widoczny pod suknią), zapobiegający strzępieniu materiału oraz dający dodatkowe oparcie dla biustu.[3]
Trzeci biustonosz jest bardzo podobny do nowoczesnych staników. Posiada dwa szerokie ramiączka, fragmenty materiału po bokach miseczek sugerują że mógł posiadać również zapięcie z tyłu. Widoczne na ramiączkach węzły nie są elementem konstrukcyjnym - być może miały posłużyć ich skróceniu. Ze wszystkich biustonoszy, ten jest najbardziej przyozdobiony. Na ramiączkach oraz pomiędzy miseczkami znajdują się dekoracje z koronki igłowej, dolna część stanika wykończona jest (jak w typie I) koronkami igłowymi (wł. "Punto in Aria") i tzw. koronkami "fingerloop".
Czwarty biustonosz to tak naprawdę odpowiednik współczesnego pół gorsetu (ang. "corselette", "longline bra", niem. "mieder"). Miseczki są wykonane dwóch kawałków lnu zszytych razem pionowo. Pod miseczkami znajduje się kawałek grubszej, lnianej tkaniny, sięgający do granicy żeber. Zachowało się w nim sześć dziurek do sznurowania (z jednej strony tylko). Trójkątny obszar pomiędzy miseczkami, mógł również posiadać wszyty materiał - lub ozdobną koronkę.
Datowanie
Historia budynku, jak i badania dotyczące technik budowlanych wykonywanych przez Martina Mittermaier i Walter Hauser (Landeskonservator Tyrol) oraz właściwości znalezionych obiektów archeologicznych, mocno sugerowały ich XV wieczne pochodzenie. W tym właśnie okresie, na polecenie Virgil von Graben'a, do zamku dobudowano drugą kondygnację.[3]
Przebudowa zamku jest wspominana przez Paolo Santonino w jego planie podróży (pamiętniku). Przytacza on również krótki opis zamku wraz z informacją o jego przebudowie i święceniu zamkowej kaplicy przez Pietro Carlo (1472–1513), biskupa Caorle - 13 października 1485r.[3] Pacha sklepienia (ang. "spandrel") została najprawdopodobniej wypełniona odpadami w trakcie dobudowy drugiego pietra, jako izolacja lub do podtrzymania/wyrównania podłogi.
Data została również potwierdzona, pięcioma datowaniami węglem C-14 na Politechnice Federalnej w Zurychu.[3]
Galeria
- XV wieczna bielizna z zamku Lengberg
Męskie, lniane majtki
Męskie, lniane majtki
Lniany pół gorset (IV)
Lniany pół gorset (IV)
Lniany gorset/stanik (III)
Bibliografia
Patrz dalej
- Medieval lingerie from Lengberg Castle, East-Tyrol, Beatrix Nutz
- The “Invention” of Needle-lace in East Tyrol?
- Medieval Lingerie
- BBC History Magazine, 8/2012, "Medieval lingerie", Beatrix Nutz - artykuł (ang.) o bieliźnie w średniowieczu
- Rita's Medieval Blog - krótki tekst ze szkicem przedstawiającym brakujące części gorsetu
- Wikimedia.org - inne zdjęcia zamku Lengberg
- "Biustonosze ze średniowiecza"
