Bielizna z Lengberg
Pierwsze wzmianki o zamku Lengberg (Wschodni Tyrol, Austria) pochodzą z 1190 roku. W XV wieku został znacząco przebudowany przez dodanie drugiego pietra. Podczas rozległych prac rekonstrukcyjnych, w lipcu 2008 roku znaleziono duży depozyt wypełniony odpadami, głównie drewnem, skórą (buty) oraz tekstyliami. Ze względu na bardzo suche warunki, cały materiał organiczny zachował się w bardzo dobrej kondycji.[1] Służyły one jako warstwa izolacyjna pomiędzy istniejąca częścią zamku a nowo budowanym piętrem.
Ogólna zawartość depozytu
Kiedy archeolodzy zaczęli, w lipcu 2008 roku, przeszukiwać stos przedmiotów użytych jako izolacja pod nowe piętro w zamku Lengberg, odkryto między innymi lniane biustonosze, w pełni zachowane męskie majtki, 800-1000 fragmentów butów, haftowane sznurowania.
Duży zespół archeologów, wolontariuszy i zaprzyjaźnionych osób, skrupulatnie przebadał ponad 25 m3 odpadów. Ponad 17 pudeł zostało wypełnionych, przeszło 4000 fragmentami należącymi do co najmniej 934 obiektów archeologicznych.[2]
Wstępne oględziny wykazały, że depozyt zawiera ponad 200 monet, 160 kolorowych kart do gry, przedmioty z metalu, różnych stopów, kości, rogu, szkła i ceramiki. Dodatkowo ponad 50 fragmentów tekstów ze spisem wydatków, długów i tekstami liturgicznymi.
Znaleziono również tekstylia z XV wieku. Prócz ponad 2700 fragmentów wełnianych zwitków, haftowanych jedwabi i lnu, guzików, pomponów itp. najważniejszym znaleziskiem jest lniana bielizna. Pół gorsety, biustonosze, plisowane dziecięce lub dziewczęce bluzki, fragmenty czapek i lnianych nakryć głowy, fragment lnianej (prawdopodobnie męskiej) bielizny[2], w pełni zachowane majtki oraz fragment czerwono-niebieskiej wełny, która okazała się być fragmentem męskich nogawic - a dokładniej saczka.[3] Zaskakującym jest fakt, że lniane fragmenty zachowały się w dużo lepszym stanie niż wełniane.
Męskie majtki
Znalezione lniane majtki, wiązane po bokach należą do powszechnego typu bielizny, noszonego przez mężczyzn pod koniec XV i w XVII wieku. Z chwilą zamiany rozdzielonych nogawic, na nogawice łączone z saczkiem lub spodnie - długie nogawki gaci (ang. "braies") przestały być potrzebne i pojawiły się mniej obszerne majtki.[1]
Oczywiście nie można wykluczyć, iż te konkretne majtki były noszone przez kobietę - jednak brakuje ku temu dowodów z innych źródeł, że był w ogóle taki zwyczaj - dlatego przyjmuje się, iż jest to bielizna męska.
Znalezione majtki były trzy razy, w jednym miejscu, łatane lnianymi wstawkami.[1]
Biustonosze
Nazwa biustonosz jest użyta tutaj w rozumieniu bielizny podtrzymującej piersi, gdyż w wypadku tego znaleziska, ciężko jest je jednoznacznie opisać współcześnie występującymi nazwami. Dodatkowo posiadają wyraźnie zarysowaną miseczkę, nie pozostawiającą wątpliwości co do funkcji.
Dwa pierwsze (na potrzeby rozpoznania oznaczane jako I i II) z czterech znalezionych biustonoszy, wydają się być połączaniem stanika i krótkiej koszuli. Kończą się zaraz pod piersiami, mają jednak dodatkowy materiał i zdobienia nad miseczkami, tak by zakryć dekolt. Nie posiadają rękawków. Dolna część była wykończona koronkami igłowymi (wł. "Punto in Aria") i tzw. koronkami "fingerloop". Był to element dekoracyjny (choć nie widoczny pod suknią), zapobiegający strzępieniu materiału oraz dający dodatkowe oparcie dla biustu.[3]
Trzeci biustonosz jest bardzo podobny do nowoczesnych staników. Posiada dwa szerokie ramiączka, fragmenty materiału po bokach miseczek sugerują że mógł posiadać również zapięcie z tyłu. Widoczne na ramiączkach węzły nie są elementem konstrukcyjnym - być może miały posłużyć ich skróceniu. Ze wszystkich biustonoszy, ten jest najbardziej przyozdobiony. Na ramiączkach oraz pomiędzy miseczkami znajdują się dekoracje z koronki igłowej, dolna część stanika wykończona jest (jak w typie I) koronkami igłowymi (wł. "Punto in Aria") i tzw. koronkami "fingerloop".
Datowanie
Historia budynku, jak i badania dotyczące technik budowlanych wykonywanych przez Martina Mittermaier i Walter Hauser (Landeskonservator Tyrol) oraz właściwości znalezionych obiektów archeologicznych, mocno sugerowały ich XV wieczne pochodzenie. W tym właśnie okresie, na polecenie Virgil von Graben'a, do zamku dobudowano drugą kondygnację.[3]
Przebudowa zamku jest wspominana przez Paolo Santonino w jego planie podróży (pamiętniku). Przytacza on również krótki opis zamku wraz z informacją o jego przebudowie i święceniu zamkowej kaplicy przez Pietro Carlo (1472–1513), biskupa Caorle - 13 października 1485r.[3] Pacha sklepienia (ang. "spandrel") została najprawdopodobniej wypełniona odpadami w trakcie dobudowy drugiego pietra, jako izolacja lub do podtrzymania/wyrównania podłogi.
Data została również potwierdzona, pięcioma datowaniami węglem C-14 na Politechnice Federalnej w Zurychu.[3]
Galeria
- XV wieczna bielizna z zamku Lengberg
Męskie, lniane majtki
Męskie, lniane majtki
Lniany gorset (IV)
Lniany gorset (IV)
Lniany gorset/stanik (III)
Bibliografia
Patrz dalej
- Medieval lingerie from Lengberg Castle, East-Tyrol, Beatrix Nutz
- The “Invention” of Needle-lace in East Tyrol?
- Medieval Lingerie
- BBC History Magazine, 8/2012, "Medieval lingerie", Beatrix Nutz
- "Biustonosze ze średniowiecza"
