Almanach:Przypisy

Przypisy stosowane w artykułach można generalnie podzielić na dwa rodzaje:

• przypisy ogólne – rozmaite uwagi, których z jakichś powodów nie chcemy zamieścić wprost w tekście podstawowym.
• odnośniki bibliograficzne – linki (odnośniki) do stron WWW zawierających źródłową informację, typowe odnośniki literaturowe do książek, gazet i czasopism. Należy je podawać przede wszystkim jako podbudowę źródłową kontrowersyjnych, bądź niepopieranych powszechnie poglądów. Przypisy są także zalecane przy wszelkiego rodzaju cytatach. Pamiętaj, żeby nie używać znanego z "papierowych" prac sposobu wielokrotnej adnotacji jednego, powtarzającego się, przypisu bibliograficznego w postaci ibidem (tamże). Ponieważ lista przypisów generowana jest automatycznie, wstawienie dodatkowego przypisu albo zmiana ich kolejności mogą spowodować, że tamże, nie będzie się już odnosić się do pierwotnego źródła na liście. W takich wypadkach warto skorzystać z szablonów: {{Cytuj książkę}}, {{Cytuj pismo}}, które raz wypełnione będą wymagać jedynie zmiany np. numerów stron przed kolejnym użyciem do przypisu. W zapisach skóconych, np. przy wielokrotnym cytowaniu tego samego źródła, można stosować odnośnik op. cit. (nazwisko autora, op. cit., str. XXX).

Przypisy zwykło się umieszczać w osobnej sekcji, przed sekcją Bibliografia.

Metoda tworzenia automatycznej listy przypisów

Przypisy tworzymy przy pomocy specjalnej funkcji obsługującej oprogramowania MediaWiki. Funkcja włączona została w grudniu 2005 r. i powoli staje się rozpoznawalnym standardem na wszystkich projektach Fundacji Wikimedia do przypisów, szczególnie ogólnych. Przykłady użycia znajdują na niniejszej stronie.

Przypis dodaje się za pomocą znacznika ref:

<ref>treść przypisu</ref>

Wszystkie znajdujące się w haśle odnośniki są numerowane i wiązane (linkowane) automatycznie, w kolejności ich występowania w tekście. Przypisy są numerowane, mają też przycisk (link) pozwalający na powrót do miejsca czytania.

Aby przypisy wraz z linkami wyświetliły się w artykule, należy napisać:

{{Przypisy}}

co zaowocuje stworzeniem podsekcji (rozdziału) drugiego stopnia, a treść przypisów pokaże się w miejscu umieszczenia szablonu w postaci liczby umieszczonej w górnym indeksie. Wraz z nią wstawiony zostanie nagłówek sekcji "Przypisy", nie należy więc wpisywać go ręcznie. Szablon przypisów należy umieszczać bezpośrednio przed sekcją bibliografii.

Jeżeli w artykule tworzymy rozdziały trzeciego, czwartego lub następnego stopnia, zaleca się wstawianie znacznika:

<references/>

w odpowiednim podrozdziale. Np.:

=== Przypisy === <references/>

W miejscu wstawienia pojawią się przypisy.

Można też użyć atrybutu stopień szablonu {{Przypisy}} (uwaga, pierwszy ze znaków = wprowadza atrybut, dlatego warto oddzielić kolejne spacją, by uniknąć nieporozumień). Ten kod tworzy przypisy opatrzone nagłówkiem trzeciego stopnia:

{{Przypisy|stopień= ===}}

Szablony treści przypisu

Można automatycznie formatować treści przypisu poprzez poniższe szablony:

• Szablon:Cytuj książkę
• Szablon:Cytuj stronę
• Szablon:Cytuj pismo

Kiedy ich używamy, kod powinien mieć postać:

<ref>{{Cytuj ...}}</ref>

• Istnieje także gadżet ułatwiający wstawianie szablonów podczas edycji oraz konwerter tłumaczący angielskie szablony na polskie.

Wielokrotne użycie jednego odnośnika

Jeśli chcemy, aby więcej niż jeden odnośnik^[x] kierował do tego samego przypisu, należy mu nadać nazwę. Robi się to przez dodanie do znacznika <ref> parametru "name=nazwa". Pierwsze wystąpienie przypisu powinno mieć formę

<ref name="test">to jest przykład przypisu, do którego odwołuje się kilka odnośników w tekście</ref>

w drugim i kolejnych wystarczy już samo

<ref name="test"/>

(uwaga na ukośnik!). Wszystkie przypisy zostaną ponumerowane automatycznie (przypisy powtarzające się będą miały ten sam numer), a w sekcji z treścią przypisów pojawią się linki do konkretnych wystąpień przypisów.

Przykład praktyczny

Zobacz działanie w /Krótki przykład.

Kod takiej sekcji:

To<ref>przypis1</ref> są<ref name="przypis_wielokrotny">przypis2</ref> przypisy<ref name="przypis_wielokrotny"/>. Lek X jest dobry dla zdrowia według lekarzy<ref name="znana_gazeta">{{cytuj news |imię = | nazwisko = |autor =Ktoś tam | współautorzy = |url=http://www.znana_gazeta.com| tytuł =Lek X jest dobry |praca = |opublikowany = |strony = | strona = |data = |data dostępu=2099-07-09 |język=polski }}</ref>, chociaż pacjenci twierdzą, że nie<ref name="pacjenci">{{cytuj stronę| url =http://www.pacjenci.niema.com | tytuł =Pacjenci nie zgadzają się | data dostępu =2099-07-09 | autor =Pacjent Y| nazwisko = | imię = | link autor = | współautorzy = | data = | rok = | miesiąc = | format = | praca = | opublikowany = | stron = | język = | url archiwalny =| data archiwalna =}}</ref>. {{Przypisy}}

Grupowanie przypisów

Przypisy można również grupować według ich przeznaczenia. Używa się do tego atrybutu "group".

Przykład (pierwszy przypis to przypis ogólny, drugi jest wyświetlany tam gdzie tag "references" będzie miał odpowiednią wartość atrybutu "group").

Według najnowszych badań naukowców gorąca woda może powodować 
poparzenia<ref>J. Kowalski, ''Woda'', (w: Fizyka ciał niestałych, 2009), ss 1-12.</ref>.
W rzeczywistości już temperatura zbliżona do 90°C może powodować 
dotkliwe urazy<ref group="notatka">Dzieci nie próbujcie tego w domu!</ref>.

=== Notatki ===
<references group="notatka"/>

=== Ogólne przypisy ===
<references />

Wynik: Według najnowszych badań naukowców gorąca woda może powodować poparzenia. W rzeczywistości już temperatura zbliżona do 90°C może powodować dotkliwe urazy.

Wady i zalety

Metoda używająca znacznika ref i szablonu {{Przypisy}} automatycznie numeruje odnośniki i tworzy ich listę, dzięki czemu nie trzeba samemu tej numeracji i listy pilnować. Jeśli jednak do danych odnośników odwołujemy się w tekście wielokrotnie, to będziemy musieli ponadawać im nazwy własne i pamiętać o konsekwentnym używaniu ich w tekście. Jeśli stosujemy jeden odnośnik w wielu miejscach tekstu, w przypisach zrobi się bardzo długi i niezbyt zrozumiały dla ludzi wpis, który może wychodzić nawet poza ekran. Metoda ta nie daje też możliwości stosowania symboli przy odnośnikach – zastosowanie mają tylko liczby. Inna wada to nienaturalna konieczność umieszczania tekstów przypisów przy tekście głównym. Ewentualna poprawa tekstu przypisu wymaga odnalezienia go później w tekście.

Ukrycie przypisów

Niektóre strony posiadają dość rozbudowane przypisy, które mogą przeszkadzać w czytaniu takich stron. Istnieje możliwość ukrycia przypisów indywidualnie przez użytkownika. Aby to zrobić, należy wpisać na swojej stronie wikipedysty:

[[/monobook.css]]

Spowoduje to utworzenie linku do strony Wikipedysta:Twoja nazwa/monobook.css (dla posiadaczy domyślnej skórki monobook), który następnie należy kliknąć, a w nowo otwartym oknie dodać poniższe trzy wiersze kodu:

sup.reference {display:none;} ol.references {display:none;} .refsection {display:none;}

Jeśli monobook.css już istnieje, należy dodać do niego te trzy wiersze. Zapisanie i odświeżenie monobooka spowoduje ukrycie przypisów na wszystkich stronach Wikipedii dla danego użytkownika. Aby ponownie móc widzieć przypisy, należy usunąć te trzy wiersze z monobook.css i odświeżyć stronę. Operacje można powtarzać. Użytkownikom, szczególnie tym, którzy posiadają dynamiczne IP, zaleca się założenie konta przed utworzeniem monobook.css, aby nie tworzyć go zawsze od nowa.

Gdy brakuje przypisów

By zaznaczyć brak przypisów, należy napisać: {{subst:fakt/d}} albo {{fakt}}. Spowoduje to utworzenie informacji o braku przypisów: Szablon:Fakt