Zegar nitkowy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Almanach
 
(Nie pokazano 20 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 4: Linia 4:
[[Plik:935_big.jpg|200px|right|thumb|Ryc.1) Cztery ściany zegara nitkowego]]
[[Plik:935_big.jpg|200px|right|thumb|Ryc.1) Cztery ściany zegara nitkowego]]
Jest to przykładowa budowa podręcznego zegara słonecznego. Poszczególne egzemplarze mogą się od siebie różnić - jednak ogólna zasada działania jest taka sama. Niniejszy egzemplarz jest jednym z bardziej rozbudowanych funkcjonalnie.
Jest to przykładowa budowa podręcznego zegara słonecznego. Poszczególne egzemplarze mogą się od siebie różnić - jednak ogólna zasada działania jest taka sama. Niniejszy egzemplarz jest jednym z bardziej rozbudowanych funkcjonalnie.
* Wewnętrzny spód zegara (Ryc.1,1) zawiera kompas (do odpowiedniego spozycjonowania urządzenia), nitkę (gnomon) i podziałkę (na obwodzie kompasu) na której odczytuje się godzinę. Poniżej znajduje się mała szpilka (gnomon) umożliwiająca odczytanie godziny w systemie Włoskim (0 do 24, zaczynając od zachodu słońca) oraz w systemie Babilońskim (zaczynając od wschodu słońca).
* Wewnętrzny spód zegara (Ryc.1,1) zawiera [[Kompas|kompas]] (do odpowiedniego spozycjonowania urządzenia), nitkę (gnomon) i podziałkę (na obwodzie [[Kompas|kompasu]]) na której odczytuje się godzinę. Poniżej znajduje się mała szpilka (gnomon) umożliwiająca odczytanie godziny w systemie Włoskim (0 do 24, zaczynając od zachodu słońca) oraz w systemie Babilońskim (zaczynając od wschodu słońca).
* Wewnętrzna góra zegara (Ryc.1,2) jest podzielona na dwie, logiczne części. Na górze znajduje się mały gnomon, wskazujący długość dnia w godzinach, oraz w jakim znaku zodiaku znajduję się obecnie słońce (od użytkownika wymagana jest znajomość pory zimowej/letniej). Poniżej występują oznaczenia szerokości geograficznych różnych miast Europy, wraz z małymi otworkami przy nich (często tabelka z miastami występuje również na górnej pokrywie zegara). Przez odpowiedni otworek należy przewlec nitkę zegara (zmieni to ograniczenie rozwarcia jego ścian - czyli również kąt nachylenia nitki względem poziomej ścianki), zależnie od lokalizacji w jakiej się znajdujemy.
* Wewnętrzna góra zegara (Ryc.1,2) jest podzielona na dwie, logiczne części. Na górze znajduje się mały gnomon, wskazujący długość dnia w godzinach, oraz w jakim znaku zodiaku znajduję się obecnie słońce (od użytkownika wymagana jest znajomość pory zimowej/letniej). Poniżej występują oznaczenia szerokości geograficznych różnych miast Europy, wraz z małymi otworkami przy nich (często tabelka z miastami występuje również na górnej pokrywie zegara). Przez odpowiedni otworek należy przewlec nitkę zegara (zmieni to ograniczenie rozwarcia jego ścian - czyli również kąt nachylenia nitki względem poziomej ścianki), zależnie od lokalizacji w jakiej się znajdujemy.
* Zewnętrzna, spodnia część (Ryc.1,3) zawiera miedziany kalkulator umożliwiający przeliczenie czasu księżycowego na słoneczny. Użytkownik musi znać fazę księżyca (ilość dni po pełni) i przekręcić zgodnie z tą wiedza dysk (czarna, zewnętrzna podziałka) w celu przeliczenia wskazań głównego gnomona (nitki).
* Zewnętrzna, spodnia część (Ryc.1,3) zawiera miedziany kalkulator umożliwiający przeliczenie czasu księżycowego na słoneczny. Użytkownik musi znać fazę księżyca (ilość dni po pełni) i przekręcić zgodnie z tą wiedza dysk (czarna, zewnętrzna podziałka) w celu przeliczenia wskazań głównego gnomona (nitki).
* Zewnętrzna, górna część (Ryc.1,4) prócz licznych zdobień zawiera różę wiatrów (z opisem po włosku) i miedzianą strzałkę umożliwiającą ustawienie azymutu i odczytanie wskazania północy, przez otwór w którym widać fragment kompasu z dolnej warstwy zegara.
* Zewnętrzna, górna część (Ryc.1,4) prócz licznych zdobień zawiera różę wiatrów (z opisem po włosku) i miedzianą strzałkę umożliwiającą ustawienie azymutu i odczytanie wskazania północy, przez otwór w którym widać fragment [[Kompas|kompasu]] z dolnej warstwy zegara.




== Wzory zegarów słonecznych ==
== Wzory zegarów słonecznych ==
<gallery caption="Wzory zegarów nitkowych" widths="200px" heights="200px" perrow="4">
<gallery caption="Wzory zegarów nitkowych" widths="200px" heights="200px" perrow="4">
Plik:Almanach-Zegarek Wroclaw-XVII.jpeg|Fragment zegara nitkowego z Wrocławia, 1559r. ([[XVI]] wiek)
Plik:Zegar Nitkowy D8371.jpg|Zegar słoneczny, nitkowy, składany, ok. 1565r. ([[XVI]] wiek)
Plik:1064_big.jpeg|Zegar słoneczny, nitkowy, składany, 1585r. ([[XVI]] wiek)
Plik:1064_big.jpeg|Zegar słoneczny, nitkowy, składany, 1585r. ([[XVI]] wiek)
Plik:Almanach-Zegar_nitkowy_1-1588.jpeg|Zegar słoneczny, nitkowy, 1588r. ([[XVI]] wiek)
Plik:Almanach-Zegar_nitkowy_3-XVI.jpeg||Zegar słoneczny, nitkowy, 1588r. ([[XVI]] wiek)
Plik:Almanach-Zegar nitkowy 1-XVI.jpeg|1575-1600r. ([[XVI]] wiek)
Plik:Sundial.jpeg|Zegar słoneczny, nitkowy, składany, ok. 1598r. ([[XVI]] wiek)
Plik:2654335287_567ac6b90a_o.jpeg|Przenośny zegar słoneczny (nitkowy), ok. 1598 (prawy) i 1602 (lewy)r. ([[XV]]/[[XVI]] wiek)
Plik:2654335287_567ac6b90a_o.jpeg|Przenośny zegar słoneczny (nitkowy), ok. 1598 (prawy) i 1602 (lewy)r. ([[XV]]/[[XVI]] wiek)
Plik:ZegarNitkowy_01.jpeg|Zegar słoneczny, nitkowy. Widok z góry na tabelę miast i otworów do ustawień szerokości geograficznej. ([[XVII]] wiek)
Plik:ZegarNitkowy_01.jpeg|Zegar słoneczny, nitkowy. Widok z góry na tabelę miast i otworów do ustawień szerokości geograficznej. ([[XVII]] wiek)
Plik:ZegarNitkowy_02.jpeg|Zegar słoneczny, nitkowy. Widok zapięcia i mocowania nitki. ([[XVII]] wiek)
Plik:ZegarNitkowy_02.jpeg|Zegar słoneczny, nitkowy. Widok zapięcia i mocowania nitki. ([[XVII]] wiek)
Plik:Almanach_Historyczny-Zegar_sloneczny_dwunitkowy-XVII_01.jpeg|Zegar słoneczny, dwunitkowy. 1618r. ([[XVII]] wiek)
Plik:Almanach-Lienhart_Miler-Zegar_nitkowy-XVII.jpeg|Słoneczny zegar nitkowy, kieszonkowy. ([[XVII]] wiek)
Plik:935_big.jpg|Zegar słoneczny, kieszonkowy, 1636r. ([[XVII]] wiek)
Plik:935_big.jpg|Zegar słoneczny, kieszonkowy, 1636r. ([[XVII]] wiek)
Plik:936_big.jpg|Zegar słoneczny, kieszonkowy, 1636r. ([[XVII]] wiek)
Plik:936_big.jpg|Zegar słoneczny, kieszonkowy, 1636r. ([[XVII]] wiek)
Plik:A_french_ivory_diptych_sundial.jpeg|Zegar słoneczny, nitkowy z kompasem, ([[XVIII]] wiek)
Plik:Almanach_Historyczny-Zegar_sloneczny-Niemcy-XVII.jpeg|Zegar słoneczny, kieszonkowy, ([[XVII]] wiek)
Plik:Almanach-Zegar nitkowy 1-XVII.jpeg|Zegar nitkowy z 1655r. z Norymbergi ([[XVII]] wiek)
Plik:Almanach-Zegar_sloneczny_nitkowy-XVIII.jpeg|Składany zegar słoneczny, kieszonkowy - tzw. nitkowy, 1750-00r. ([[XVIII]] wiek)
Plik:A_french_ivory_diptych_sundial.jpeg|Zegar słoneczny, nitkowy z [[Kompas|kompasem]], ([[XVIII]] wiek)
Plik:Sundail-aic.jpg|Drewniany zegar słoneczny, ([[XVIII]] wiek)
Plik:Almanach-Zegar_Strunowy-XVIII.jpeg|Zegar słoneczny, nitkowy ([[XVIII/XIX]] wiek)
</gallery>
</gallery>
== Ekspozycje ==
Gdzie można zobaczyć zegary nitkowe:
* "[[wikipedia:pl:Dom_Kopernika_w_Toruniu|Dom Mikołaja Kopernika w Toruniu]]" - dwa eksponaty, drewno oklejone papierem ([http://almanach.ordugh.org/wiki/Plik:ZegarNitkowy_01.jpeg 1], [http://almanach.ordugh.org/wiki/Plik:ZegarNitkowy_02.jpeg 2])
* [[:Kategoria:Muzeum_im._Przypkowskich_w_Jędrzejowie|Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie]] - wiele eksponatów
* "[[wikipedia:Museum_of_Decorative_Arts_in_Prague|Muzeum Sztuki Użytkowej w Pradze]]" - dwa eksponaty, większy z kości słoniowej, mniejszy drewno + papier
* "[http://www.muzeumhk.cz/ Muzeum Czech Wschodnich w Hradcu Králové]" - dwa eksponaty z kości słoniowej


== Przydatne linki ==
== Przydatne linki ==
* http://www.zegarysloneczne.pl/category/o-zegarach-slonecznych/budowa/
* http://www.zegarysloneczne.pl/category/o-zegarach-slonecznych/budowa/
* http://www.liverpoolmuseums.org.uk/nof/sun/sd1_moreinfo.html
* https://www.academia.edu/2549781/Stracony_czas._Fragment_XVI_wiecznego_norymberskiego_zegarka_dyptykowego_z_Wroc%C5%82awia
* http://www.hps.cam.ac.uk/starry/sundials.html
* http://www.hps.cam.ac.uk/starry/sundials.html
* http://www.math.uni-hamburg.de/spag/ign/xyz/ca00-v5.htm
* http://www.math.uni-hamburg.de/spag/ign/xyz/ca00-v5.htm
* [http://www.compassmuseum.com/sundials/sundials.htm Muzeum Kompasów - zegary słoneczne]
<br>
[[Kategoria:Utensylia]]

Aktualna wersja na dzień 11:57, 9 mar 2020

Zegar nitkowy, jest specyficznym rodzajem zegara słonecznego, w którym podstawowym gnomonem jest nitka rozciągnięta pomiędzy dwoma ściankami zegara. Z racji swojego wyglądu, często zwany jest również dyptykiem.

Budowa[edytuj]

Ryc.1) Cztery ściany zegara nitkowego

Jest to przykładowa budowa podręcznego zegara słonecznego. Poszczególne egzemplarze mogą się od siebie różnić - jednak ogólna zasada działania jest taka sama. Niniejszy egzemplarz jest jednym z bardziej rozbudowanych funkcjonalnie.

  • Wewnętrzny spód zegara (Ryc.1,1) zawiera kompas (do odpowiedniego spozycjonowania urządzenia), nitkę (gnomon) i podziałkę (na obwodzie kompasu) na której odczytuje się godzinę. Poniżej znajduje się mała szpilka (gnomon) umożliwiająca odczytanie godziny w systemie Włoskim (0 do 24, zaczynając od zachodu słońca) oraz w systemie Babilońskim (zaczynając od wschodu słońca).
  • Wewnętrzna góra zegara (Ryc.1,2) jest podzielona na dwie, logiczne części. Na górze znajduje się mały gnomon, wskazujący długość dnia w godzinach, oraz w jakim znaku zodiaku znajduję się obecnie słońce (od użytkownika wymagana jest znajomość pory zimowej/letniej). Poniżej występują oznaczenia szerokości geograficznych różnych miast Europy, wraz z małymi otworkami przy nich (często tabelka z miastami występuje również na górnej pokrywie zegara). Przez odpowiedni otworek należy przewlec nitkę zegara (zmieni to ograniczenie rozwarcia jego ścian - czyli również kąt nachylenia nitki względem poziomej ścianki), zależnie od lokalizacji w jakiej się znajdujemy.
  • Zewnętrzna, spodnia część (Ryc.1,3) zawiera miedziany kalkulator umożliwiający przeliczenie czasu księżycowego na słoneczny. Użytkownik musi znać fazę księżyca (ilość dni po pełni) i przekręcić zgodnie z tą wiedza dysk (czarna, zewnętrzna podziałka) w celu przeliczenia wskazań głównego gnomona (nitki).
  • Zewnętrzna, górna część (Ryc.1,4) prócz licznych zdobień zawiera różę wiatrów (z opisem po włosku) i miedzianą strzałkę umożliwiającą ustawienie azymutu i odczytanie wskazania północy, przez otwór w którym widać fragment kompasu z dolnej warstwy zegara.


Wzory zegarów słonecznych[edytuj]

  • Wzory zegarów nitkowych

  • Fragment zegara nitkowego z Wrocławia, 1559r. (XVI wiek)

  • Zegar słoneczny, nitkowy, składany, ok. 1565r. (XVI wiek)

  • Zegar słoneczny, nitkowy, składany, 1585r. (XVI wiek)

  • Zegar słoneczny, nitkowy, 1588r. (XVI wiek)

  • Zegar słoneczny, nitkowy, 1588r. (XVI wiek)

  • 1575-1600r. (XVI wiek)

  • Zegar słoneczny, nitkowy, składany, ok. 1598r. (XVI wiek)

  • Przenośny zegar słoneczny (nitkowy), ok. 1598 (prawy) i 1602 (lewy)r. (XV/XVI wiek)

  • Zegar słoneczny, nitkowy. Widok z góry na tabelę miast i otworów do ustawień szerokości geograficznej. (XVII wiek)

  • Zegar słoneczny, nitkowy. Widok zapięcia i mocowania nitki. (XVII wiek)

  • Zegar słoneczny, dwunitkowy. 1618r. (XVII wiek)

  • Słoneczny zegar nitkowy, kieszonkowy. (XVII wiek)

  • Zegar słoneczny, kieszonkowy, 1636r. (XVII wiek)

  • Zegar słoneczny, kieszonkowy, 1636r. (XVII wiek)

  • Zegar słoneczny, kieszonkowy, (XVII wiek)

  • Zegar nitkowy z 1655r. z Norymbergi (XVII wiek)

  • Składany zegar słoneczny, kieszonkowy - tzw. nitkowy, 1750-00r. (XVIII wiek)

  • Zegar słoneczny, nitkowy z kompasem, (XVIII wiek)

  • Drewniany zegar słoneczny, (XVIII wiek)

  • Zegar słoneczny, nitkowy (XVIII/XIX wiek)

Ekspozycje[edytuj]

Gdzie można zobaczyć zegary nitkowe:

Przydatne linki[edytuj]


Źródło: „https://almanach.historyczny.org/wiki/?title=Zegar_nitkowy&oldid=7509”