O Sztukach Rozmaitych Ksiąg Troje/Przedsłowie tłumacza

Z Almanach
Wersja z dnia 17:09, 24 wrz 2009 autorstwa Sauron (dyskusja | edycje)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)


PRZEDSŁOWIE TŁUMACZA.


W badaniu dawnych sztuki zabytków, często archeologija spotyka się z wątpliwościami, tak co do materyjałów, jak i środków użytych do wyrabiania rozmaitych dzieł sztuki, które dzisiaj oglądać nastręcza się sposobność; wypadki badań są zwykle zagadkowe, a domysły nie zawsze dają się usprawiedliwiać.

Każda przeto wiadomość piśmienna z wieków uplynionych dotycząca sztuki, jest wielce ważną dla zajmujących się jej dziejami; objaśniając bowiem wątki i środki użyte do wykonywania dawnych jej utworów, ułatwia poznanie właściwych im znamion, a porównywanie ich z dziełami tegoczesnemi, wskazuje różnice, stopień na którym stała dawna sztuka, i jakie dotąd zrobiła postępy.

Do nielicznych pism z owych wieków w przedmiocie sztuki, należy cenna praca Teofila kapłana i zakonnika z jedenastego lub dwunastego stulecia, która w odpisach dawnych wielokrotnych dochowała się do naszych czasów pod nazwą: Theophili presbyteri et monachi diversarum artium schedula. „Porównywając tekst Teofila, mówi Guichard (we wstępie do wydania paryskiego), z utworami z dwunastego i trzynastego wieku, widzimy zupełną zgodność między podaną przezeń nauką, a dziełami uczniów."

Dzieło Teofila, ważne dla swój dawności, jak i dla obfitości objętych w niem rozmaitych przedmiotów sztuki, zajęło już było u obcych wielu naukowych ludzi, którzy podali wyjątkowe ustępy i biblijograficzne wiadomości o rękopisach tego dzieła: tu więc nam tylko nadmienić pozostaje, iż za najdawniejszy uważany jest rękopis w biblijotece książęcej w Wolfenbuttel pochodzący z XII wieku; drugi po nim znajduje się w biblijotece cesarskiej w Wiedniu, który odnoszą najpóźniej do XIII wieku; najbliższy poprzednich w British-Muzeum, tak zwany Harleian manuscript, pochodzi z początku XIII. stulecia; z dwóch rękopisów w Cambridge, jeden jest najobszerniejszy i najpoprawniejszy; nakoniec jeden w biblijotece uniwersyteckiej w Lipsku jest z początku XIV. wieku, i paryski zwany codex regius, z roku 1431.

Pomijając częściowe wydania lub tłumaczenia, jakie w różnych czasach drukiem były ogłoszone, najpierwszem jest wydanie paryskie z tłumaczeniem francuskiem i przypiskami, przez Karola Escalopier w 1843 roku[1]. Po niem R. Hendrie wydał je z przekładem angielskim w 1847r.[2]; a toż wydanie z przekładem francuskim umieszczone było przez księdza Bourasse w „Diction d'archeologie sacree” 1851r.[3]

Nareszcie Prof. Albert Ilg opracował i dodaniem rozdziałów od LXXXI włącznie do XCV wziętych z wydania angielskiego uzupełnił, z dołączeniem przekładu niemieckiego, wydanie wiedeńskie 1874 roku[4].

Ograniczamy się na tej pobieżnej wzmiance o rękopisach Teofila i wydaniach tegoż; bliższe pod tym względem szczegóły znajdzie czytelnik w wydaniach paryskich i wiedeńskiem, które użyte były do niniejszego na język nasz przekładu.

Język techniczny jakiegobądź narodu ma zwykle właściwe sobie nazwy na oznaczenie przyrządów, narzędzi i rozmaitych czynności w sztukach, rękodziełach i t. d., które nie dla każdego, mimo znajomości swej narodowej mowy, są zrozumiałemi, tym zaś mniej w języku łacińskim z wieków średnich, gdzie autor pisma o sztukach w języku nieżyjącym, tworzyć musiał te nazwy stosownie do potrzeby swoich opisów. Aby go dzisiaj zrozumieć, udawałem się często po objaśnienia do najpewniejszych źródeł, to jest do żyjących obecnie artystów i rękodzielników, bez których pomocy wszelkie pod tym względem usiłowania byłyby daremnemi.

T. Żebrowski.

  1. Theopihli presbyteri et monachi, libri III, scu di-versarum artium schedula, opera et studio Caroli de l' Escalopier. Lutetiae Parisiorum, excudebant Fir-min Didot fratres. Via Jacob 56. MDCCCXLIII. Przekład ma tytuł:
    Theophile pretre et moine. Essai sur divers arts, pu-blie par le Cte Chables de l' Escalopiee, et precede d' une introduction par J. Marie Guichard. Paris. place du Louvre 12. J. F. Delion quai des Augustins 47. Leipzig Brockhaus et Avenarius 1843. — Tekst wraz z przekładem in 4", zajmują stron LXXII i 314. J. A. Toulouse, rue du Foin Saint - Jacques 8. J. Techener
  2. Theophili, qui et Rugerus, presbyteri et monachi libri III, seu diversarum artium Schedula. Opera et studio R. Hendrie. (Translated with notes) Londini, J. Murray. 1847.
  3. Dictionaire d' archeologie sacree. — publie par M. l'Abbe Migne 1851; mieści od str. 729 do 996: Essai sur divers arts, en trois livres, par Theophile pretre et moine, formant une encyclopedie de l'art chretien au XII siecle. Edition nouvelle et tres - complete, avec traduction et notes, par M. l'Abbe J. J Bou-basse ....
  4. Theophilos presbyter Schedula diversarum artium. I. Band. Revidirter Text, Uebersetzung und Appendix von Albert Ilg. Wien 1874. Wilhelm Braumtiller k. k. Hof — und Universitatsbuchhandler. 8°. str. 357