Świeca

Z Almanach

Historia

Świeca z wosku pszczelego

Pierwsze znaleziska, mogące świadczyć o używaniu świec, pochodzą z obszaru Egiptu i Grecji oraz są datowane na około 3000 lat p.n.e. Świece te wykonane były pierwotnie z łoju - trudno tutaj jednoznacznie rozdzielić lampki łojowe od świeczników ze świecami - uznaje się jednak, że pierwsze świece zbudowane w sposób nam obecnie znany, wyprodukowali Rzymianie. Świece wykonane z wosku pszczelego pojawiły się w Europie dopiero w średniowieczu. Równolegle, w odleglejszych miejscach na ziemi, używano przeróżnych tłuszczów zwierzęcych (np. tłuszcz wielorybi - Chiny, tłuszcz z ryby Eulachon - Indianie) i roślinnych (np. z orzechów - Japonia) - zazwyczaj nie występujących na naszym kontynencie.

W Europie długi czas królowały świece łojowe ze względu na łatwość pozyskania materiału a przez to i cenę. Wadą ich była jednak konsystencja (tłuste w dotyku - łatwo brudzące) oraz gryzący, o brzydkim zapachu obfity dym podczas spalania. Świece z wosku pszczelego były pozbawione tych wad, jednak były bardzo drogie i mogły sobie na nie pozwolić tylko najmajętniejsze osoby. Równocześnie ze względu na częste hodowanie pszczół w zakonach, świece woskowe stały się domena duchowieństwa i przeniknęły do świadomości jako symbol liturgiczny.

Wydarzenia w historii świecy

  • (XV w.) Od 1415r. świece łojowe były używane w Londynie do oświetlania ulic.
  • (XVI w.) Za czasów króla Zygmunta Augusta w Polsce produkcja świec zarówno woskowych jak i łojowych była obwarowana restrykcjami i na ich produkcję wydawano specjalne pozwolenia tzw. przywileje.
  • (XVI w.) W XVI wieku w Polsce istniały tylko trzy fabryki wytwarzające świece woskowe sposobem maczanym.
  • (XIX w.) Początek świec stearynowych datuje się od początku XIX wieku, gdy M.E.Chevreul i J.L. Gay Lussac otrzymali patent na wyrób kwasu stearowego w 1825
  • (XIX w.) Knoty plecione wprowadził Jules de Cambacérès w 1834

Ciekawostki

  • Najstarsza, działająca wytwórnia świec to Rathbornes Candles, założona w Dublinie w 1488r.
  • Alfred Wielki (ok. 849 - 899) używał znaczonych świec, znanych również jako świece-zegarowe, by podzielić swój dzień na równe części poświęcone nauce, modlitwie, obowiązkom królewskim i wypoczynkowi. Świeca taka miała zaznaczone w koło linie, pokazująć upływającego godziny.[1]
  • Stosowano również inne metody odmierzania czasu, najprostsza z nich to kawałek metalu wbity w świecę - kiedy wosk wokół niego się stopił, kawałek upadał na talerz oznajmiając mijający czas. Wersja bardziej zaawansowana składała się z kilku sznurków przyczepionych do kijka (równo oddzielonych od siebie). Na końcu każdego sznurka był odważnik, przewieszony nad poprzeczką i talerzem. Sznurki po kolei przepalały się, upuszczając odważnik z dźwiękiem na talerz.
Rys 1) Rodzaje knotów

Różne rodzaje paliwa do świec

W ciągu ewolucji świecy i ze względu na zróżnicowanie zasobów naturalnych, świece były produkowane z najróżniejszych substancji. Poniżej krótka lista:

  • Łój zwierzęcy, chyba najpopularniejszy materiał na świecę (obecnie praktycznie nie używany) - swoją popularność zawdzięczał ogólnodostępności, oraz z racji możliwości produkcji z odpadków zwierzęcych - tani
  • Wosk pszczeli, obecnie jedyny powszechnie znany przedstawiciel historycznego paliwa do świec, posiada dobre właściwości palne, ładnie (choć to oczywiście rzecz względna) pachnie, nie dymi i dobrze się przechowuje. Podstawową jego wadą jest cena - która do tej pory nie pozwoliła na upowszechnienie się tego materiału
  • Ryba Eulachon, zwana również rybą-świecą (ang. candlefish) - tłuszcz wytapiany z niej był używany przez Indian jako materiał do produkcji świec, ponoć w wersji najprymitywniejszej, wystarczyło wysuszona rybę nabić na kijek i podpalić.
  • Tran wielorybi - utwardzony, powszechnie stosowany w Chinach

Materiały pokrewne

Przypisy

  1. Tappan, Eva (2006). "In the Days of Alfred the Great". Yesterday's Classics. pp. 226–227. ISBN 1599150352.

Obrazy (wybrane) przedstawiające świece

Okres XIV wieku

Okres XV wieku

Okres XVI wieku